Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStppod: nasycić, SXVI, Knpod: nasycam się, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP notują

Formy: bezok. nasycić się; ~ cz. prze. lp m 1. os. nasyciłem się; 3. os. nasycił się; nasycieł się; ż 3. os. nasyciła się; nasycieła się; lm mos 3. os. nasycili się; nmos 3. os. nasyciły się; ~ cz. zaprze. lp ż 3. os. nasyciła się była; ~ cz. przy. pr. lp 1. os. nasycę się; 3. os. nasyci się; lm 3. os. nasycą się; ~ tr. rozk. lp 2. os. nasyć się; ~ im. uprz. nasyciwszy się

Znaczenia:

1. »jedząc, zaspokoić głód«:

Rekcja: czym

Przed żárłoki ktorzy się nie mogą násycić [pęcak] iest pokármem osobliwym. SyrZiel 953. A ten [kleszcz] iest muchą/ ktora lecie koniom/ krowom/ psom/ ták sie przypiia/ áż sie krwią ich násyci/ że sie rospuknie. SyrZiel 1487. [Głód] nátchnieniem swoim ták go [Erysichtona] záráził, że y w nocy przez sen zdáło się mu, że wszystko ziadał, á násycić się nie mogł. OvOtwWPrzem 339. Ieść będą vbodzy/ y násycą się. Y we dni głodu. BanHist 70. Czemu gdy się kto przemorzył áppetyt do iedzenia tráci: [...] táki człowiek prędko się násyci, bo się żoładek zkurczył y zbrzydzi iedzeniem dla humorow. TylkRoz 236. nasycić się. [...] sich sättigen. [...] s'assouvir, se rassasier de qu.ch. T III 945.

2.przen. »zaspokoić swoje potrzeby lub pragnienia«:

Rekcja: czym || czego || bezok.

Násycam się/ sed frequentiùs Nasyciłem się czym/ Syt-em czégo. Satior somno, suppliciis [...]. Kn 479. [...] oczy się choremu otworzyły/ y długo niewidziáney słoneczney piękności násyciły [...]. KalCuda 148. Ktorym [oszczepem]/ gdy się práwicá moiá obłowiełá/ Y mordu rozmáitych zwierząt násyciełá; Do chłodu/ y do cieniá leśnego/ zchádzałem [...]. OvOtwWPrzem 294. Nie násyci się tá [śmierć] nędznego kmiotká vbogą chałupą. WojszOr 129. [...] mowi Psálmistá święty/ y nie násycę się áż cię stworcę moiego obaczę w chwale twoiey niebieskiey. StarKaz 564. [...] grzeszny człowiek [...] nie násycił się tym co mu Pan Bog dał/ záwsze márł ná dobro sąsiedzkie. StarKaz 621. [...] Turoczyn, ktory się twym dotąd nie nasycieł Dziedzictwem, co ie Syn twoy krwawem kupieł potem Nastąpieł siłą na nie [...]. PotWoj 155. [...] krwawey-mi [krwawymi] marsa nasyciwszy się zaba[wami] iuz tez potrzebnieyszą ku starosci rad bym odmięnił sarzą. PasPam 222v. Tak białeygłowy iako y to bydło Im z większy wyszła naprzestrzenią ciesni, Nie moze się swey wolnosci nasycic, Nagradzaiąc ze nie poczęła wczesni, Kazdego grzechu, ządzą chce zachwycic, Iako moze, tak zyiąc naycielesni [...]. PotSyl 6. Ociec się widzieć syna nie nasyci [Tobiasz po odzyskaniu wzroku]. LubSTobPol 166. Niech sprawiedliwosc twoia się nasyci Z nas bylesmy my ostali obmyci. ChrośJóz1698 I 87. Niechay przynamniey tak wiele wymowy naszego przed domowymi y postronnemi Narodami będzie, zesmy temu skarby swe oddali, przed ktorym y sami naypotęznieysi Mocarze nasi Stolicy Rzymskiey y granicy Włoskiey dotrzymac nie mogli. I owszem niechay sie chciwe ządze ich temi skarbami nasycą; a iuz więcey krwie naszey y zguby Oyczystey trawic w nas nie zechcą. SzołHist 17.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ nasycić się krwi (sz. zm.), nasycić się krwią (sz. zm.): [Polixena do kapłana Neoptolema] iużże się násyć szláchetney krwie moiey/ Nie zmieszkam ia srogości powolna bydź twoiey [...]. OvOtwWPrzem 527. Więc daley nie odwłaczay tey chwalebney chluby, Násyć się krwią moią y chwáłą mey zguby. CorMorszACyd 149. Ktorzy Chrzescianskiey krwie z wielkiem appetytem we czwartek pragnęli swoiey się w Sobotę podostatkiem nasycili. PasPam 266v. nasycić się. [...] fig. sich sättigen. [...] fig. s'assouvir, se rassasier de qu.ch. pomstą i krwią ludzką się nasycić. sich mit Blut und Rache sättigen. s'assouvir, se souler de sang & de vengeance. T III 945.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Vszy słucháiąc/ Ięzyk mowiąc/ Ręce do siebie gárnąc/ Serce pożądáiąc/ nigdy się nie násycą. RysProv 81.

3. »nasiąknąć jakimś płynem«:

Rekcja: czego

[Ziemia] te Łzy/ ktorych się nád miárę násyciłá bełá/ Skoro swemi wnętrznemi żełámi wypiełá: Y skoro z nich w gromadę wody pozbieráłá/ Na prozne im powietrze zwypadáć kazáłá. OvOtwWPrzem 233. [...] tak powiedali kommisarze że się tu ta Zięmia Ludzkiey krwie tak nasyciła iak wody po wielkim deszczu. PasPam 72v.