W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 15.09.2025
NAUKA rzecz. ż
Słowniki:
nie notują
Formy: lp M. nauka; D. nauki; C. nauce; B. naukę
Znaczenia:
1. »to, czego się nauczono; wiedza, wykształcenie«: Mnie ani dobre mienie ani gładkość ktora w owey dziewczynie niewypowiedziana była przytakim rozumie y niezwyczayney Stanowi swemu nauce Ale affekt iey ktory sobie do mnie lichego Czowieka urosciła. PasPam 75. Są insi co im P. Bog tego niedał że by umieli zazyc nauki Lubo iey maią dosyć. PasPam 249v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: nauka astrologiczna »NAUKA«: Plato záś mowi [...] że ktoby nie był doskonáłym w Diálektyce [...] y ktoby nie był uczony w náuce Astrologiczney, y w áspektách, y konstellácyiách niebieskich, zkąd pochodzi káżdey gwiazdzie moc y własność [...] nie może zrozumieć, áni dochodzić tych rzeczy, ktore Filozofowie pisáli. AlbSekr 305-306. ▲ alchimicka nauka: Łákomi też/ áby byli bogátemi/ Alchimicką náuką chcą złoto czynić: záślepieni miłostką/ vdaią się do czarow/ do dyabłow/ aby przedsięwzięciu swemu/ to iest/ końcowi/ ktory przed się wzięli/ dosyć vczynili/ gdyż takie śrzodki prożne są/ y nie w naszey mocy. PetrSEt 208. ▲ aptekarska nauka: ▲ architektońska nauka: ▲ balwierska nauka: ▲ gestów nauka: Jéstow náuka/ Lex gestus, Cironomia, [...] Palaestra. Kn 246. ▲ kościelna nauka (sz. zm.): Są lekarstwa przystoyne/ y według náuki kościelney przeciw grádom/ y burzom powietrza. SpInZąbMłot 280. Kościelny/ adiect. aliter ut Kościélne Sakrámentá/ náuká/ iedność [...]. Kn 306. ▲ nauka Balaamowa:
2. »nabywanie umiejętności, uczenie się«: Niedzwiedz zas niewiem w co się obrocił, czy zniego był Człowiek czy nie był. To więm zego było oddano na Naukę do Francuzow. PasPam 178.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: bezdzielne nauki: Bezdzielny, dzieła po robocie nie zostawuiący. practisch, so in der Uebung bestehet. pratique; qui est dans l'exercise & action. § bezdzielne i działowe nauki. T III 36. ▲ nauka heretycka: Heretycka nauka. ErnHand 551. ▲ astr. nauka gwiazdarska »dziedzina wiedzy zajmująca się badaniem gwiazd, astronomia lub astrologia«: Gwiazdárska náuká w poszánowániu v Persow y v inszych narodow/ lecz przećię nie wszędzie. BotŁęczRel III 10. Nicolaus COPERNICUS z Torunia Polskiego, Polsko-Prusak Kanonik Warmiński. Uczył w Rzymie Matematyki. Powrociwszy do Oyczyzny cały się udał do Gwiazdarskiey nauki. ChmielAteny III 608. Iemu successit Herkules, dla tego Succollator rzeczony, iż Caelum sidereum dzwigać pomagał Atlasowi, to iest pocił się nad Gwiazdarską nauką, iako y Atlas. ChmielAteny1755 I 171. Wszytkie też Artes liberalis zacząwszy od Grammatyki, aż do Teologii y Matematyki, Łaciną nie Polszczyzną uczącym się traduntur; bo by Polskiemi nieładnie y trudno były wyrażone Zkąd piękniey y składniey mowić z Łaciny Rhetoryka, niż Krasomowstwo, Philosophia, niżeli Miłość mądrości; Physica, niż Szkoła rzeczy naturalnych; Astronomia, niż Gwiazdarska nauka. ChmielAteny IV 371. gwiazdarska nauka. Stern-Deuterkunst. astrologie. T III 440. Roku zaś 1472 Jan Muller pospolicie nazwany Regiomontanus nauki gwiazdarskiey wskrzesiciel obserwowawszy pierwszy astronomicznie kometę, wydał księgę osobną, w ktorey podaie sposob obserwowania mieysca y wielkości komet. BohJProg I 27. Reiestr Komet, ktorych drogi według reguł nauki gwiazdarskiey obserwowane są y wymierzone. BohJProg II 265. Co mamy w nauce Gwiazdarskiey iaśnieyszego, y do poięcia każdemu snadnieyszego, nad Wieczory Fontenella? CoqMinNic A5v.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: (war.) od przysł.: Chłop dobry w załebku, godny w nauce, przyjaciel w uczynku - ma się zaraz popisać. Chłopás dobry w załebku, á godny w náuce, Przyiaćiel záś w vczynku, ma stánąć w tey sztuce. ŻabFor C3. ● Pánná ochędostwem/ Dobry chłop męstwem/ Doktor náuką Máią pięknie stanąć. ŻabPol A2v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas