Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »interes, sprawa«: TEn Zakonnik rozumiem że żyie, niech go ćiemnice wyprowádzą, w ktorey go dla strácenia documentu chowáią, niech go ná świátło stáwią, niech się przyzna do swey negotiátiey, ktora miáłá obszernieysza bydź, niż oracula tych niemych punctow w sobie zámykáią. LubJMan 75. 4o, czwarta powinność, żeby się znał na tych Poseł, co mu mogą contradicować w negotiatiey iego, у żeby iedne contradictie ratiami, drugie łagodnemi słowy у układnością zbiiał. DiarSejm1672 9. Wyliczał potym różne swoie niesmaki, afronty у zelżywości, które go u Porty potkały; iako w Stambule od Wezyra na powtórzonych po kilkakroć audientiach wyraźną odniosł declaratią, że ieśli Ukrainy у Doroszeńka nie odstąpimy, woynę z Portą Ottomańską będziemy mieli nieuchronną; iako potym do Adryanopolu, po długich procrastinatiach expeditiey iego, kazano mu po expeditią koniecznie iechać; iako tam iuż nie z Wezyrem, ale z Kaymakamem traktował o potwierdzenie pokoiu; iako nietylko żadney apparentiey do pomyślnego negotiatiey iego słuchu nie było, ale у iego samego indignissime traktowano, ścisnąwszy go naprzód podłemi nader gospodami, a potym głodem morząc, grożąc wieżą, у naostatek wrzuciwszy do niey, katowską śmiercią. DiarSejm1672 18. Patebit o tym Samym, iako y o dalszych negotiaciey naszey Sukcessach wmmc Pana bo iako przeszłych nieomieszkiwałem poszt, y iuz Czwarty raz zdrogi moiey odzywam się wmmc Panu, tak y daley tez moie powolną Exeqvar ochotę maiąc nadzieie ze wzaiem y wiadomości y potrzebne od wmc Pana będą mie dochodzic informacie o co prosząc oddaie usługi moie Łasce wmmc Pana y zostaię etc ut Sup 19 od Jmc Pa w: Połockiego do Tegoz z Stolicy 21 Maj 1678. CzartListy 150. Lubo on urgentissime in Stamus, iakoz y Audientią Ledwiesmy wymogli bo naznaczenie Jey przeciągać chciano Jnterea de proportio tak iak y wdrodze zyiemy bez zadnego Carskiego respektu, ktory do rozgoworu odłozony Jakosmy mieli Circeo Ceremonialia względem zdięcia y włozenia Czapek trudnośc niepowtarzam wspolnem z x Jmc wyraziwszy to Lisce Naiakieby się zas Negotiaciey miał zanosic Skutek zrozumiec nie mozemy Radziby widze byli koniumskiey, ale y tę taką chcą mieć zeby oni na się Ordę, my zas Turkow wzieli [...]. CzartListy 151. Nie wolno będzie ichm. pp. oficyjalistom przy powierzonej sobie skarbowej usłudze razem w inne, poboczne i do partykularnych zysków należące, bądź to przez arendowanie dóbr cudzych, bądź innym jakimkolwiek sposobem, wdawać się negocyjacyje, które by im do wiernego i ustawicznego funkcyi swojej pilnowania przeszkadzać mogły. InsGór 172-173. POniewasz Wm. w Liśćie swym de data 9. praesentis do mnie pisanym Pána N. N. w Hamburku za Korrespondenta recommendowáć raczyłeś: tedy ufaiąć słowu Wm. takowego Przyiaciela za przyszłego mego Korrespondenta przymuię. A ná dowod tego zaczynaiąc naszą pierwszą negotiatią: tedy posyłam do Wm. 3. Paki (zawinienia) Polskiego płutna, abys Wm. te płutno odebrawszy daley do N. N. odesłac raczył. SzwerListy 590. Byłem do Litwy od króla ordynowany z prywatną negocyacyą mitigando kłótnie litewskie; inter Proceres byłem pod Kamionką, przy zwijaniu wojska pro Consiliario. ZawiszaPam 25. Czynił nam relacyją jm. pan Jan Andrzej Palędzki, deputat z poznańskiego uproszony et lacrymis ornavit studia et labores, któreś w.m.m. pan podjął w tej dla nas negocjacyi, lubo et legi, et requisitioni J.K.M. p.n.m. i instancyi ks. jm. przez w.n.m. pana wniesionej non in toto satisfactum, criminari fortunam cogimur, solertissimos w.m.m. pana conatus in grato et perenni ad gloriam pectore składamy. AktaPoznZwierz I 1727 1025. z Hiszpáńiey piszą/ że Krol I. M. Hiszpáński á oraz y Kárdinał Alberoni/ chcą pierwsze przedśięwzięćia Swoie doskutku wszytkiemi Siełami przyprowádzić y pártikularną z Cesárzem I. M. zá miedácią Cára I. M. Moskiewskiego/ y Krola I. M. Pruskiego/ y Krola I. M. Szwedźkiego/ záwrzeć negotiátią. PoczKról 95. Czwartéj komissyi ordynacya stanęła do elektora brandeburskiego dla zakończenia negocyacyi zaczętéj przed dwiema latami w r. p. 1725 przez Jerzego Prebendowskiego podskarbiego wielkiego koronnego, a to naprzód o eliberacyi hypotheci juris Elbląga i zastawnych klejnotów rzeczypospolitéj u tegoż elektora; także o windykacyi ludzi, których brandeburscy żołnierze gwałtownie wpadając w granice królestwa polskiego przez kilka już lat zabierali, i do uprzątnienia quorumvis contra pacta anteriora attentatorum, a do uspokojenia wszelkich zachodzących pretensyi. OtwFDziejeCzech 351. Zlecono komisarzom, aby najpierwéj stanąwszy w Kurlandyi instrumentum pseudo-electionis grafa Maurycego na księstwo kurlandzkie i wszystkie insze rzeczypospolitéj prawom szkodliwe transakcye kasowali i ex actis eliminowali; oraz obywatelom całego księstwa kurlandzkiego i semigalskiego, także powiatu pilityńskiego in genere et in specie wszystkim korrespondencyi, praktyk, negocyacyi wszelkich z postronnemi potencyami et quasvis innovationes, machinationes vel molimina in praejudicium jurium Reipublicae, sub quocunque titulo, colore et praetextu, directe sive indirecte, authoritate pubica owegoż sejmu, sub poenis criminis laesae majestatis, perduellionis, caeterisque rigoribus in legibus descriptis Constit. zakazali, którym rygorem wszyscy fautores, cooperatores et assistentes, jeżeliby się jacy in futurum pokazali, cujuscunque nationis podlegać i sądzeni sądem sejmowym mieli być. OtwFDziejeCzech 356. Wiem ia coby mi kto mogł objicere, źe Trybunał będąc formowany z Deputatow wszystkich Woiewodztw, iako seym z Posłow, repraesentat Rzeczpospolitą, prawda; ale naprzod, źe Deputáći są wybráni, z kapituł Kathedralnych, et ex equestri ordine, z Senatu záś tylko extraordinariè; Integritas Rzeczpospolitey nie moźe consistere, tylko in unione trzech Stánow, Krola, Senatu, et Equestris ordinis, á potym, wielka roźność obrázu od oryginału, ktory go wyraźa, albo Posła od Prya swego, traktuie Imieniem Iego, negocyacya iednak Iego, in intantum tylko valida, in quantum od Pana Iego ratyfikowána. LeszczStGłos 136. [...] z okkazyi korrespondencyi skrytey z Regnantem Pruskim mianey, Regentka Moskiewska Anna Iwanowna Münicha FeldMarszałka Generalnego Woysk Moskiewskich, oraz y pierwszego Ministra, iuż po depozycyi z wszelkich funktyi Iana Ernesta Birona Xiązęcia Kurlandzkiego, pod areszt wziąść kazawszy, onego zwszelkich szarż, y funktyi deponowała, y więcey go do rządow y wszelkich negocyacyi zachodzących osobliwie Woyskowych niedopusciła; owszem na mieyscu onego Woysk FeldMarszałkiem Lawendala kreowała y Ostermanowi przeszłemu Podkanclerzemu pryncypalnieysze rządy Panstwa zleciła. CzeczSum 211. Niepowierzay iednak interessa wielkiey wagi cudzemu pioru, y niedaway nigdy w cudze ręce listy, ktore odbierzesz zosobliwszemi nowinami; gdyż chocbyś naywiększą miał podufałość w twoim Sekretarzu iednakże niebędziesz się obawiał aby twoia negocyacya była wyiawiona, iesli nicht inszy o niey niewie tylko ty sam. MarcenZagórRef II 307. GENIUSZ Duńczykow. Są rośli, sił wielkich, ná twarzy urodźiwi, surowi, Práw swoich pilni observatores, do pokoiu náruszonego trudno ich przyprowadźić. Iak do woien ták do rożnych sciencyi sposobne są ich ingenia y do poięcia Cudzoziemskich ięzykow. Hollandow náśladuią bardźiey handlownemi, niżeli Marsowemi bawiąc się negocyacyami. ChmielAteny II 266. Obywatele tuteysi naturalni z Antenatow zwali się Corinthii, Ktorzy zaś tam rezydowali dla iakich negocyacyi, zwali się Corinthienses, Rzymianie o Rzeczypospolitey, ktorą zdobią Miasta widząc crescentem in dies Korynthianow Potentiam, y ią maiąc suspectam, a przytym afront contra Ius Gentium ponosząc od nich, iż Posłow Rzymskich sordibus polali Teste Strabone; uradzili w Senacie iey umnieyszyć, albo eale zgładzić. ChmielAteny1755 I 414-415. Vita Joannis III. „Gdy król się sprzeciwiał mojej negocyjacyi, trzeba było tentować i korrumpować Rzpltą, trzeba było niezmierną moc pieniędzy wysypać na tę nacyją, generalnie przedajną, u której dobrej wiary i przystojności nie masz.” Bluźni, złorzeczy, kalumniuje naród. KonSSpos 275. Byłem tedy u Xcia Margrabiego Ludwika y u Xzney Radziwiłowey Margrabiney prosząc oboyga, aby jako do Polski naywiększy na tym Dworze mający interess, adsint faveantque, y chcieli moję secundować negotiatią. ZałAChMowy 34.

2. »to, co ktoś robi; działanie, poczynanie«: Natura Jego narratywy iest. Opisuie swoie z Matką negocyacye, Matki Affektu ku Rożynowi znaki, y finalne skłonienie. Sztuki swoie do tego, y postanowienia Grafa z Inną. LXXVIII. Co dopiero z wesela, (na ktoremeśmy wszyscy Imći Baronowi Tryfonowi służyć honor mieli) powroćiłem, zaraz do zupełnego negocyacyi moich zaśiadam WMCPanu Dobrodźieiowi raportu. ZatPrzyd 109. Powinszowawszy IMći Matce Dobrey sukcessu nocy; iak strzała, prosto do śiostry moiey pobiegłem pokoiu, czyniąc Jey wesołą o Negocyacyi moich skutku nowinę; ztąd Calutenką prawie noc od radośći na rożnych spełnienia projektu tego strawiliśmy wynalazkach. ZatPrzyd 114.

3. »wymiana towarów na inne towary lub pieniądze; handel; stosunki handlowe«: Kto świadom, kto wie, jaka to jest ziemia tamta, jakie ma przytomności, przyznać musi, że to nie lada jest klejnot i jako R. P., tak i rzeczom prywatnym wmci wiele na niej należy i należeć może. Jest urodzajna barzo, ma portów kilka znamienitych; wielki by odwrót wszelaki negocyjacyjej tym ziemiom będąc w obcych ręku czynić mogła i zniżenie by tutecznym towarom, skąd dostatki wszytkie, przyniosła. AktaPozn I/1 236. Siam Krolestwo wzdłuż ná 300 á wszerz ná 160. mil rozciąga się w negocyácyi z Chinenczykámi, y z innemi bogate. DrewsWybór C5. Gdźie dla zbytniego gorąca Kupcy w nocy swoie maią negocyácye y Iarmarki. ChmielAteny II 519. Tentował zwielką pracą y sumptem, wiekow swieżych Ludwik Wielki Monarcha Francuski, aby dwie złączył dla negocyacyi morza, to iest morze Akwitanskie z Mediterranem, alias srzodkoziemnym, rznąć kazał kanał Langwedocki przez lat 20. prowadzony do rzeki Garumny pod Tolosę Miasto, y tak stała się komnunikacya dwoyga morza: co młodemu wiekowi tak było cięszko dokazać, iak Atlasowi swiat cały dzwigać, Lizyfowi kamień na gorę wynosić wysoką. ChmielAteny III 28. W EGYPCIE dwie tylko Miasta Kayry Alexandrya maią Katolikow. W Kayrze Francuzi, Wenetowie, Genuenczykowie dla negocyacyi tam bawiący się, maią swych Konsulow, y Protektorow Kupieckich, dla ktorych wygody OO Kapucyni, Bernardyni, Iezuici, tam swoie przy Kościołach maią rezydencye. W Alexandryi tákże iest wiełe Katolikow Kupcow, Myranarzow. Rrzemieślnikow. ChmielAteny1755 I 1017. P. Jakie są Portowe, y inne znacznieysze w Państwie Rossyiskim miasta? O. 2. Petersburg Stołeczne y Rezydencyalne Cesarow Rossyiskich, leży w lngryi nayznacznieysze y nayhandlownieysze miasto w całym Państwie: ma Port wielki y wygodny przy Odnodze Finlandzkiey, przez co ma łatwość do wszelkich handlow y negocyacyi z całą Europą, y po naypryncypalnieyszych iey morzach. SzybAtlas 103.

4. »rozmowa mająca prowadzić do ugody, zwłaszcza między przedstawicielami jakichś instutucji«: O Ożenieniu Krolewskim/ nie może się nic ṕewnego wiedźieć. Dźiś tydźien Krolewna Portugálska byłá in sum̃o praedicamento; teraz obroćiły się omnium voces do Xiężny młodey de Oranges. To certum est, że Posłowie Brándeburscy/ z áṕṕlauzem wielkim negotiácyą swoię ṕrowádzą/ ktorych Poseł Hiszṕáński w tym Punkćie Matrimonij wspiera bárdżo officijs suis; et quod maximum, Miásto sáme tutecżne/ ad eandem Auriacam Principem iest bárdzo skłonne. MerkPol 223. Kiedy w Generalnym Liscie Naszym doskonałą wmc Panu doniesiemy wiadomośc y informacyą daiemy naszey Negocyacyi z Pany Moskiewskiemi tedy wtym prywatnym liscie nie zdaie mi Się tak Szeroko wyrazać do wmc Dobrę tylko abym y tey poczty przy ozwaniu się moim z unizonym pokłonem nieopuscił, krociuchno deffero ze ieszcze niewidziemy aby się Panowie Moskiewscy skłaniać mieli do czego dobrego in rem Rzptey naszey Jch iednak zwyczay taki, ze choc co y uczynią nierychło, y przy Samey konkluzyi uczynią y iako na tym ostatnim Rozgoworze z onemi stanelismy doskonaley gruntownie wtym wyrazono liscie na ktory się odezwawszy teraz z Siebie Samego Miłosciwey łasce wmc Pa y Dobrę. CzartListy 188v. [...] pragnie gorąco J.C.Msć, aby negocyacya Pokoiu, o ktorey traktuie się między portą y Dworem Rossyiskim, nie była bez skuteczna. MerkHist 2, 101. Tymczasem przed tym terminem Pociej umarł, a księżna Anna z Sanguszków Radziwiłłowa, kanclerzyna wielka W. Ks. Lit., wdową będąc, pani wielkiego rozumu i dzielności, weszła w negocjacją o też nejburskie dobra z książęciem palatynem Rheni. Posyłała do niego Czarneckiego, teraźniejszego kasztelana wiskiego, który ex patronimico nic prawie nie mający, był patronem mediae classis w trybunale lubelskim, a potem, oderwawszy się od palestry, przyjął plenipotencją księżnej kanclerzyny z dobrą pensją i tymi posyłaniami do Manhejmu, tak od palatyna Rheni, jako i od księżny pani swojej będąc regalizowany, do wielkiej teraz przyszedł substancji. A tak księżna kanclerzyna przez pomienionego Czarneckiego negocjacją otrzymała od palatyna Rheni konsens do okupna króla Augusta z dóbr słuckich. MatDiar 128-129. Négocyacya. Unterhandlung in Staats-Sachen négociation. T III 963. Choćiaż ostatnia negocyacya względem uformowania nowego Ministerium była zgoła zerwana, iednakże było wiele innych konferencyi miedzy niektóremi Ministrami Królewskiemi i wielą osobami, które mają być wprowadzone do Ministerium; z tey naybarźiey przyczyny, aby zadość uczynić żądzom iedney częśći narodu, abo ieśli rzec mamy, daleko większey częśći pospólstwa. GazWil 1765 31 5 nlb. Cesarzow Jeymć Królowa dała w prezenćie Hrabi de Haugwitz Pałac i ogrod w Bentzig, który dotychczas należał do X. Karola Lotarińskiego, nadto 20,000 złot. ryńskich, za podjęte prace i fatygi w negocyacyi traktatu tyczącego śię handlu miedzy tuteyszym Dworem i Berlińskim, Traktat ten, który śię śćiąga do Sląska iest zupełnie prawie uregulowany. GazWil 1765 29 6 nlb. Powiedzmy prawdę, iż ministrowie wdali się istotnie w negocyacyą, lecz razem lękali się sekretnie, aby pomyślnego nie wzieła skutku. GazKor 1800 96 1050.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wchodzić w negocjację (sz. zm.) »rozpoczynać rozmowy mające doprowadzić do ugody«: Ale skoro ta nowa Woyna zaczęła się, instantaneè Porta Rossy i upraszała, aby spolnie z nią zamięszanie Perskie uspokoić chćiała, Rossya tedy, lubo dosyć racyi do diffidencyi miała, iednak chcąc pokazać rzetelność intencyi swoich, nakłoniła się ad desideria Prześwietney Porty, y Ordynans Rezydentowi swemu w Konstantynopolu będącemu przysłała, aby on z strony tego z nią w negocyacyią wchodźił; tenże Rezydent w konferencyach z Ministrami Porty mianych, kilka razy proponował, aby ex utraq[ue] parte, Poslow pełnomocnych, na granice Perskie wysłać, ktorzyby Szachowi kondycye pokoiu sprawiedliwego proponowali; á ieżeliby na to pozwolić nie chćiał, aby po tym foederata manu na niego uderzono. OstList 12. A jak sam naówczas nie miałem rezolucji żenienia się, tak zacząłem wchodzić w negocjacją, aby taż wdowa szła za Józefa Zabiełłę, szambelana królewskiego, brata łowczego wielkiego lit., marszałka kowieńskiego. MatDiar 415. ▲ wejść w negocjację »rozpocząć rozmowy mające doprowadzić do ugody«: Tymczasem przed tym terminem Pociej umarł, a księżna Anna z Sanguszków Radziwiłłowa, kanclerzyna wielka W. Ks. Lit., wdową będąc, pani wielkiego rozumu i dzielności, weszła w negocjacją o też nejburskie dobra z książęciem palatynem Rheni. MatDiar 128. Zarliwi przyiaciele, chcieli go w sztuki rozsiekać; szczęściem uciekł do zakrystyi, i drzwi za sobą zamknął. Przez okienko więc weszliśmy w negocyacyą, ustąpił pretensyi, iam został posłem. KrasicPrzypadki 257. ▲ wniść w negocjację »rozpocząć rozmowy mające doprowadzić do ugody«: Nakoniec potrzeba tu ieszcze powtorzyć, że ieśli co w tey mierze braknie do satysfakcyi Rossyi, nie może tego przypisywać chyba sobie samey, iż zaniedbała wniść w negocyacyą z kommissarzami, wyznaczonemi od Rzeczypospolitey na roztrząśnienie materyi pomienioney. ŁoyOdp 9.

5. »podróż przedstawiciela jakiejś instytucji do innej instytucji w celu doprowadzenia do porozumienia; podróż dyplomatyczna, wizyta dyplomatyczna«: Przyszły listy od jmp. starosty chełmskiego de data 23 martii w Jass datowane, w których te wyraził swojej negocjacyjej punkta: że w Adrianopolu nie bawił tylko przez niedziel trzy, z wezyrem się nie widział, tylko z chanem, u którego na kilku był audiencyjach prywatnych extra urbem [...]. SarPam 108. Stáwa J M Pan Srzemski 16. w Stambule, ale dla publiczney Negocyacyi, áż dnia drugiego adivit Ministros. Omni honore przyjęty, cokolwiek traktował ad votum J M Pána Posłá retulit [...]. RelStam 1 nlb. Ten rok odprawiłem i zacząłem i skończyłem w negocyacyach, bom naprzód zimą w drogach był, to do Rygi, to do cara jmci, to do konfederatów i jp. Leduchowskiego marszałka konfederacyi koronnéj, to do jp. hetmana i z nim całą zimę jeździłem różnie; potém na końcu zimy na sessyą zawołaną do Wilna, na któréj się konfederacya litewska odkryła, i marszałka obrano. ZawiszaPam 31. Nie mam kopii listu mego, który naówczas do Massalskiego, hetmana polnego lit., pisałem, supponitur jednak, że był w mocnych prośbach i eksplikacjach pisany, kiedy do takiego instancjalnego listu hetmana polnego, jeszcze za wschowską negocjacją moją względem koadiutorii biskupstwa wileńskiego non placatum, pociągnął. MatDiar 690. Ponieważ dla odległości wielkiey iaka iest miedzy Stolica i tą Twierdzą, Moskale nie mogą posyłać znacznego woyska na utrzymanie tey woyny, a przeciwnie Chińczykowie maią wszelką łatwość; Dwór Moskiewski wolał podać kondycye do pokoiu, niżeli swoią Armią podawać w niebespieczeństwo, nimby się przebrała do granic Państwa Chińskiego Chińczykowie nie odrzucili podanych sobie kondycyi i kazali daleko za Mury Chińskie wyiechać swemu Posłowi przydawszy mu dwoch Jezuitow z tych ktorych Krol Francuski przed sześcią lat był wyprawił, aby mu służyli za tłomaczow; przytym ostrzegli Moskalow aby przysłali iednego, ktoryby umiał ięzyk Łaciński; ale co za skutek nastąpił tey negocyacyi, ieszcze nie wiadomo. AvrilŁadPodróż 185-186.

6. »porozumienie, układ«: 20. O negocyacyi inflantskiéj. Nie dozwoliłem im tego, owszem ostrzegłem, aby sobie handlów nie uzurpowali, tylko od wojska quantum in me erit obiecałem im securitatem. RadziwKSprawy 311. Tak sobie po odieźdźie WCPana o Jego myślę sercu, że dźiwnie w sekretnych rezerwach swoich z prędkiego zemną przyiazney negocyacyi dotarćia tryumfować muśisz; y że ći nie tak o moy chodźiło afekt, iako abyś ten punkt swego utrzymał honoru, iż Grzesznemu Kawalerowi, żeby naynieprzystępnieyszą łatwo sobie zniewolić y pozyskać Damę. ZatPrzyd 45.