W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 29.07.2025
NEUTRALNY przym.
Słowniki:
T, L (bez cyt.), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn nie notują
Formy: lp M. m neutralny; ż neutralna; D. n neutralnego; N. m neutralnym; ż neutralną; n neutralnym; lm M. nmos neutralne; D. neutralnych; C. neutralnym; B. nmos neutralne
Etymologia: <z łac. neuter 'żaden (z dwóch)'>
Znaczenia:
»taki, który nie opowiada się po żadnej ze stron, zwłaszcza politycznych«: Y ták się trzymáło sámo przez długi czás pod woynámi miedzy domem Fráncuskim y Burgundskim/ neutrálnym będąc/ áże Carolus V. obawiáiąc się pewnych práktyk potáiemnych/ kazał tám zbudowáć zamek grzeczny/ ktory potym był przyczyną wielkiego kłopotu krolowi Philippowi synowi iego/ y temu kráiowi [...]. BotŁęczRel I 82. Zá Ważną Interpositią y persvasiami Angelczykow z Franciią/ pozwolił Cesarz I. M. 6000. Neutralnego Szawaycárskiego Woyská/ aby były ná Gránicach Toskańskich y Parmenskich rozłozone pokiby Differentia między pomienionemi Xiestwámi niebyła do Końcá przyprowadzona. PoczKról 68. Przysłany zaś od króla z Drezna Rzewuski, podstoli lit., ani tej był powagi, ani tej eksperiencji, aby tak wielką mógł utrzymać i uspokoić machinę, i owszem znać, że miał sekretną od grafa Bryla instrukcją, aby się parcjalnym dla księcia hetmana, choć prawdziwego przyjaciela dworskiego i broniącego od widocznej opresji wielu niewinnych ludzi, nie stawił i aby barzej pokazywał się neutralnym, gdyż Bryl o nic nie dbał, tylko o pieniądze, które zewsząd brał i od swoich nawet nieprzyjaciół, książąt Czartoryskich. MatDiar 651. Nim zaś w tę drogę z Białegostoku wyjechałem, tedy tamże w Białymstoku z rady Starzeńskiego, starosty brańskiego, który miał jakieś do dworu naszego nieukontentowanie i hetman też nie był ukontentowany, wyszedł taki projekt, aby zabiegając temu, żeby Rzplta Polska nie była implikowana w tę wojnę pruską z Austriakami i Moskwą jako neutralna, aby, mówię, senatorowie, strzegąc się tej wojny, a utrzymując neutralność, manifest zanieśli, który był w krótkich terminach napisany, samą tylko neutralność oświadczający [...]. MatDiar 821. Neutralny. neutral. neutre, qui n'est d'aucune partie. § neutralnym zostać. T III 964. Oboiętnych czyli neutralnych Potencyi w przeciągu woyny, te są prawa. Oboiętne Potencye nie mogą sprzyiać iedney stronie tak, żeby z tey ich przychylności, druga szkodować miała [...]. SiekKraj 162. Teraz woyna Amerykańska pomnożyła nasz handel drzewa; Francya álbowiem, Anglia y Hollandya, iako y neutralne Narody wywoziły moc budownego drzewa z Litwy przez Rygę y Krolewiec. ŁadSHist 104. Na koniec słabe Jego Woysko ogłosiło się neutralnym, a Elektor Koloński rodzony Brat Jego, wsparty posiłkami Angielskiemi przeszedł na stronę Austryi. LavGirtŻycie 99. Okoliczność ta zdaie się bydź przeciwna Systematowi neutralności, z ktora się oświadczyła Porta, ponieważ potencyom neutralnym niewolno pozwalać zawieszania swey bandery Narodom w woynie zostaiącym. GazetaWarsz 1793 13XI 9. A gdy tego tylko żądają, co jest prawem powszechnym przyznano i zabespieczono; przeto niewinney a na traktatach zasadzoney żegludze, poddanych swoich należytą pomoc dawać będą, przeciwko tym wszystkim, którzyby na złamanie praw tak powszechnie uznanych, a jakich neutralnym i niepodległym Narodom zabronić nie można, nastawać chcieli, na dopięcie zamierzonego celu, każde z kontraktujących Mocarstw, wystawi Eskadrę z 8. liniowych Okrętow i z uproporcyonowaney liczby Fregat złożoną, które razem lub pojedynczo, wszystkiego, czegoby bespieczeństwo Handlu Duńskiego i Szwedzkiego wyciągało, wzajemnie postrzegać będą. GazNarWil 1794 3 4. Czytamy w gazetach Włoskich, że Rząd Francuzki domagał się od dworu Madryckiego 25.000. woysk posiłkowych, lecz Krol Hiszpański miał użyć wdania się pewnego neutralnego dworu, dla nakłonienia Francuzow, do odstąpienia tey propozycyi. GazKor 1800 30 356. 4.) Malta, Alexandrya, i Belle-Isle, maią być na wzor Ulmu, Filipsburga i Ingolstadu uważane, to iest, wszystkie neutralne i Francuzkie okręty, otrzymaią pozwolenie wolnego do nich zawinięcia, w celu opatrzenia się w żywność. GazKor 1800 96 1049. Przeciąga do swoiey sprawy neutralne mocarstwa, wprowadzaiąc urządzenie dogodne ich handlowi i wolności morza, na mieysce zdzierstw przez które Rząd dawny starał się przewyższyć pyszne pretensye Anglij. GazKor 1800 96 1054. Embargo włożone na wszystkie neutralne statki w portach Rzpltey stoiące, zdiętym zostało; neutralność ładunkow pod banderą neutralną zabespieczona; Trybunał zdobyczow pod dozorem Rządu ustanowiony, dla sądzenia ważności zdobyczow, które oddawna oddane były na wszystkie sprawiedliwości zwłoki, i rozstrzygane podług ducha rewolucyi: Słowem, Prawo Narodow iest przywrocone we wszystkich związkach morskich Rzpltey. GazKor 1800 96 1054.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: AW