Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »świąteczny dzień tygodnia«: Niédziélá/ od dziełá ábo dziáłánia/ ktorego w-ten dzień zakazano [...] v. Sobotá. Kn 501. WNiedzielę poszedłęm do Podkomorzego. PasPam 175v. Iak mi tedy poczęli oboie głowę mozolić Brat z Siostrą ięno koniecznie że by to w Niedzielę było. PasPam 224v. Przebaczcie księża, nasze święta i niedziele. Bo się w nie takie grzechy, takie dzieją brednie, Jakie we dni u pogan nie ujdą powszednie. PotFraszBrück I 333. Co do górnika i robotnika in genere 1-mo. Ponieważ pobożność życia jest wszystkich spraw dobrych fundamentem, zaczym zaleca się naprzód wszytkiemu górnikowi i robotnikowi skarbowemu, ażeby w bojaźni bożej żyli, niedziele i dni święte z nabożeństwem wyczajnym obchodzili, w dni zaś robocze prace swoje także od Boga poczynali, to jest mszy ś., która się w kościele farnym z rana po godzinie piątej odprawować zwykła i od najj. Królów polskich osobliwie dla robotników skarbowych jest fundowana, ażeby wszyscy nabożnie co dzień słuchali i na niej się boskiej oddali opiece i opatrzności, proszącgo, aby prace rąk ich błogosławił, a w tym niebezpiecznym stanie życia, do którego ich powołał, wszlkiej szkody i niebezpieczeństwa zachować raczył. InsGór 1743 145. Niedziela. 1) Sonntag. (...) 1) Dimanche. T III 981. § 1) niedziela pochodzi od nie i dzieła albo nie i działania, ktorego w ten dzień zakazano; T III 981.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ niedziela Przewodnia (sz. zm.) »pierwsza niedziela po Wielkanocy«: Dosyc czasu stanac tam w Niedziele pirwszą po przewodney na noc. OpalKListy 114. Poprzewodniey Niedzieli zachorował Woiewoda periculose. PasPam 67v. Trybunał Lubelski zaczyna się w pierwszy Poniedziałek po Przewodniey Niedzieli. ŁubHist 255. ▲ niedziela Kwietna (sz. zm.): W Poniedziałek po kwietney niedzieli dadzą szpiegowie znać że Lepanow z rzezanay idzie w 80000 woyska i już w mil 20. MasDiar 75v. Tegoz Roku We Srode przed Niedzielą Kwietnią Vrzad Burmistrzowski Zywiecki kupił Rzeczypospolitey Mieyskiey kesz Ziemie Nazwaney Rymarzowskiey. KomonDziej 123. ▲ niedziela Mięsopustna: (...) upátrzyłáam czas nasposobnieyszy do odpráwowánia Aktu tego żałosnego dzień 12 Lutego/ to iest/ w Poniedziáłek po Niedzieli Mięsopustney sam wKościele Krerowskim (...). PisMów II 307. ▲ niedziela adwentnia: W ktoryszto Czas niegodzi śie sławnie wesela odprawiać? Odp. Od pierwszey Niedziele Adwentniy aż do trzech Kroli/ a od Popielcowey Strzody przez cały Post aż do Niedźiele bialey po Wielkiynocy [...]. HackPraw 377. ▲ (Pierwsza) niedziela adwentu: Ná I. Niedzielę Adwentu. Kazánie Pierwsze. O sądzie Páńskim ostátecznym. BirkNiedz 26. ▲ niedziela adwentowa: Gdy się mocno gotowali na pomstę nad Elearami, w adwent się do ojczyzny wracającymi, przestrzegła ich [Ślązaków] Ewangielia pierwszej niedzieli adwentowej. DembPrzew . Naznaczono mu [...] aby w kosciele skrzylninskim przed wielkim ołtarzem krzyzem lezał przez wszystkie niedziele adwentowe. KsKasUl I, 384. Potym, d. 19 decembris, nazajutrz po niedzieli czwartej adwentowej, Stanisław i Wojciech Gawęccy, bracia rodzeni, gdy także u góry Lubomierz rzeczonej dla spróbowania smrodów, jeżeliby mogli do ognia dojść, na dół zjechać umyślili, którzy spuszczeni w pół szybu, goryczą i smrodem zarażeni będąc, z szlągów powypadali, z których mianowicie Wojciech spadł w bulgę wody (a Stanisław pod szyb, który się śmiertelnie zabił) i wyciągnionego z wodą ledwie się dotrzeźwili, ten jeszcze potym żył. InsGór 1743 138. ▲ biała Niedziela (sz. zm.) »piąta niedziela wielkiego postu«: Usiedlismy tedy w Niedzielę białą nad owemi kwitami. PasPam 81v. Krolowa Ludwika [...] skarb swój wyniszczyła, zdrowia [...] nad werężyła [...] wpadła w aprensyią zachorowała iakos po białey Niedzieli [...] y umarła. PasPam 202. (...) w dzień poniedziałkowy po Niedzieli Biały (...). KsJaz 119. (...) biała Niedziela. T III 981. ▲ wielka Niedziela »pierwszy dzień Wielkanocy«: Zachorowała [królowa] [...] przez wielką Niedzielę ledwie przyzyła [przeżyła] apotym y umarła. PasPam 202. wielka (...) biała Niedziela. T III 981. ▲ niedziela Środopostna »czwarta niedziela wielkiego postu«: Stanęlismy tam na Niedzielę Srodoposną. PasPam 81. Ktorzy Commissarze zasiadszy wPoniedziałek po Niedzieli Srodpostney y w dzien Pierwszy Commissiey z Zofiey Kozłowskiey Miesczki Wieliczkiej Dyabał, opetaney od Szesnastu lat one dreczączy za włożeniem V Grobu S. Kantego Kaptura iego (...) KomonDziej 117v.

2. »tydzień«: Chłop ledwo żyw doczekał dnia, skoro swit do mnichow do bernardynow; tamże niewychodził z klasztoru niedziel 2. MasDiar 117. Ktorzyby służyć J. K. M. niechćieli/ á do swych kráin powroćić się woleli/ áby przyśięgli/ że przez Rok y sześć Niedźiel/ przećiw Krolowi I. M. y Rzeczyposp: Polskiey/ broni podnośić nie máią [...]. RozprawaWojsk A4v. A jeźli dzieweczkę urodzi, nieczysta będzie przez dwie niedziele według oddzielenia swego, a sześćdziesiąt dni i sześć dni zostanie we krwi oczyszczenia swego. BG 1J 3 moj 12. Niédziélá/ aliter. vt cum dicimus. Dwié/ trzy niédźiélé/ gdzié miészkam/ v. Tydzień. Kn 501. Co Czar widząc y słysząc tákie wielkie motus, y zámieszánie konfederácyey bárzo bliskie/ y rozerwánia miedzy wszytkimi/ zwiesił nos/ y iákoby chciał rzec: vox populi, vox Dei: dał im ná deliberácyą do dwu Niedziel. NowinyMosk A2v. To tylko nas trochę suspensos reddit, że słychać/ iákoby od kiku Niedziel gęste choroby miáły w nászym woysku pánowáć; O czym iednák nie mamy iescze rzetelney wiádomości. MerkPol 229-230. Tak to Małpa nieiedna tak się poprawiła za Dwie Niedzieli że iey zas mązowie niepopoznawali. PasPam 57. Komu tez potrzeba było koszule Szyc to Szyła y tydzięn y dwie Niedzieli. PasPam 57. Lanckoronski zamną nieprzyiechał az [w] puł tora Niedziel Pokoiowy Woiewoda. PasPam 63. My tez stoiąc blisko siebie Obozami Cum Cesareis przez niedziel 8 czy więcey uprzykszylis my się sobie znacznie. PasPam 73. Iuz uprzykrzyło się na mieyscu kilka niedziel Siedziec. PasPam 198v. Stały drugie Namioty y tydzien y dwie Niedzieli PasPam 260v. Pokilku niedzielach Ichmosc Panowie Hetmani Ruszylisię zWoyskiem omil dwie od Baru kuwinnicy. DrobTuszInf 23. Ieszcze w nieostydło po Corce twoiey Łoznice, w szesc niedziel bezwstydny Wdowiec nową Połowice wprowadził. SzołHist 8. Urodziła się córka księztwu ichm., Tekla, Anno 1718, ale że nie donoszony był płód dwoma miesiącami, przeto żyła tylko w osobliwéj Opatrzności niedziel trzy. ZawiszaPam 16. W pracach ustawicznych dziennych i nocnych, sześć niedziel sejmu wysiedziałem, rzadko gdzie na bankietach i assamblach bywając. ZawiszaPam 170. Ale wspomnieni ichm. pp. stygarowie i warcabni robotnika według alfabetu pisać mają, eo observato ordine, aby gospodarze nieprzerwanie przez dwie niedzieli robili, a w trzecim po tym tygodniu kumornicy. InsGór 1735 89. Za nocną inwazyą okrutne zabicie y angaryzowanie Szlachcica tylko dwunastu Niedziel wieżą Jmci skarano. DanOstSwada II, 74. Kochane Lato [...] Co przez szesnaście Niedziel zarobiło, Puszcza Jesieni, Intraty Arendę. DrużZbiór 316. Seymikom po wszystkich Województwach jest jeden dzień naznaczony (prócz Zatorskiego i Pruskiego Generału...) Poniedziałkowy na 6. Niedziel przed Seymem. ŁubHist 235 b. 2)dwie, trzy niedziele tam mieszkał; T III 981. Niedziela (...) 2) Woche, nur in plurali. (...) 2) semaine, dans ce sens on met ce mot au plurier. T III 981. kilka niedziel tam był. T III 981. Do kuznic nie potrzeba używać węgla, ktoryby przynaymniey od trzech niedziel nie był ugaszony. DuhMałachJSpos 34.