Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »niemożliwy«: Niemożny. unmöglich. impossible. T III 992. Niemożny Impossibilis, le, vnmöglich. DasHünDict Eeeiijv.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ rzecz niemożna (sz. zm.): Numá Pompilius ktory czásu pokoiu Rzymskie Páństwo práwy opátrzył/ iż widział nie możną rzecz bydź/ áby się wszyscy mieli zgodzić ná iedno: postánowił áby to ważno było/ co więtsza część pospolstwá vrádzi. PetrSPolit II 167. Niepodobne rzeczy zlieczasz. Vide. Niemozne rzeczy roskazuiesz. ManTobPhr 85. Nie dbaj o to nigdy, czego otrzymać nie możesz. [...] Niemożnych rzeczy nie chciej, na rownych przestawaj. NaborWierWir I 308. Nié można rzécz/ Nié możé to byc. Non potest impetrari [...] v. Niépodobieństwo 2. Kn 506. Niemożna rzecz/ vide Niepodobieństwo. SzyrDict 206. On [Bóg] może się zmiłowáć Nademną, y grzechi me w niepámięci schowáć: Lubo mi w prawdzie się zda, że to rzecz niemożna, Aby mi przepuszczona miáłá bydź niezbożna Moiá złość [...]. DamKuligKról 213. [Sextus] Niedbał na wrogi proroctwem wsławione, Mieysce pomogło do chęci szalonych, I kray Thessalski; gdzie czary sposobne Z rzeczy niemoznych; uczynią podobne. LucChrośPhar 187. Niemożna rzecz, eine unmögliche Sache BierSłowa 82.

2. »taki, który nie może czegoś zrobić; słaby; ubogi«: [Meleager] wołał/ w ostátnich słowiech iuż niemożnych/ Oycá stárego/ bráciey/ y siostr swych pobożnych/ Y towárzyszki łożá [...]. OvOtwWPrzem 324. A iż choroby zá láty przychodziły/ prosiłá [przeorysza]/ áby ią z Urzędu uwolniono/ iáko nie możną iuż usługować Siostrom. OkolNiebo 56. Kto we żniwa zboże wożąc abo jakokolwiek przejeżdżając kołowrotu ze sobą nie zamknie, tedy każdy takowy powinien być kłodą karany i odłożyć do skrzynki 1 grzywnę, abo, jeżeli nie możny, plagi odbierze według uznania frejszulca. DziałTWilkKutrz 186. Którą sprawę jeżeliby ktora strona wszczęła, ile że już powtórni raz wznawiają niektóre punkta, sąd zakłada winy, ile na niemożnych [dać?] piniędzy, ale rózgami plag sto i pokutę w kościele krzyżem leżenia i milczenie wieczne nakazuje. KsJaz 120.

NIEMOŻNA
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

»jest niemożliwe«: LEcż nie można/ żeby miáło upáść słowo Boże. BG Rz 9, 6. [...] lecz Młodźieniec záprawdę práwi/ ten ktory to iest ná gumnie sporządzáć mieszkánie Mátki Bożey będzie/ replikuie Brát: nie można to/ boć iest Swiecki/ odpłaca Anyoł/ od ludźi nie można/ od Bogá wszystko możno. KalCuda 191. Proponuią K.I.M. przywrocenie ná Páństwo Konstántego Szczerbáná [...] Lecz/ ieśliby to nie można/ tedy przynamniey prosi [wojsko zaporoskie]/ áby z łáski I.K.M. mogł w Iego Páństwách mieć Reclinatorium. MerkPol 76. Przystawstwo iuz to było w Samym Czuplu między Morzęm Baltyckiem a Oceanem z kąd iuz lądem progredi niemozna. PasPam 62v. Przyszedszy do Narwie iuz daley Litewskich podwod ciągnąć było nie mozna. PasPam 173v. Coż kiedy naszych Ciurow swawolnych odwrocic nie mozna było, bo się gwałtem do miasta parli, y wiele szkody robili, ale ich przecie Krolewskiemi obietnicami Hetman Polny Koronny uspokoił. HistBun 41. [...] Bez wiáry niemożna śie Bogu podobáć. GalAlk 77. Czy umyslnie Zamek zapalono o tym nie można było wiedzieć, dosyć na tym że spalono i na kilka Millionów szkody stało się. OtwFDzieje 72. Obieżdżałem rewiduiąc wszytek Folwark Zaścianski Cokolwiek należało do Gospodarstwa widziałem in Optima Assiduatione ten Folwark Zastałem tak dalece Iż nie można powiedziec gdyby co przybudować można w takim wszytko porządku. SapADiar 144. Kiedy by się ta liga [hanzeatycka] własnie wszczeła wiedzieć nie mozna, niektorzy są tego zdania Ze wkrotce przed interregnum Za czasow Fryderyka Cesarza; Drudzy piszą Ze w posrzod interregni około Roku 1260. IntrHist 227. Krol ma to jus indisputabile y sobie szczegulne, konferować komu chcieć Buławy, co zdrowym rozumem przeć nie można, żeby Krol wolen w tym sobie nie był. KonSRoz 9. [...] rozumiem, że nikomu nie można perswadować to, co się funduie na maxymach y nauce Ewangelii [...]. LeszczStGłos 24. Wiem że to WMPanu nie można abyś mnie zapomniał. GelPrzyp 126. niemożna; niemożna rzecz. es ist unmöglich. il est impossible § niemożna było tak prętko dokończyć. T III 992.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]