Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616

Formy: lp M. nieprzyjaciel; D. nieprzyjaciela; C. nieprzyjacielowi; B. uż. żyw. nieprzyjaciela; N. nieprzyjacielem; Ms. nieprzyjacielu; ~ lm M. nieprzyjaciele; D. nieprzyjaciół; N. nieprzyjacioły // nieprzyjaciółmi

Znaczenia:

1. »wroga armia; wrogie państwo«: Chorągiew tez ktora wyszła z wody to zaraz na Nieprzyiaciela skoczy. PasPam 62. Widzieli Szwedzi swoie Okaleczenie y Szkodę większą nizeli uczynili nieprzyiacielowi. PasPam 69. Uprzykrzyła się nąm Woyna z Nieprzyiacielem zachciało się nąm sprobowac samym z sobą. PasPam 187. Nasi radzi nie radzi musieli straktowac z Nieprzyiacielem Stanęy tedy Traktaty z Turkami. PasPam 248.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ nieprzyjaciel duszny »wróg duszy«: Iezeli Chrystus Pan dnia dzisieyszego zburzył Regnum Nieprzyiacioł Dusznych toc y nam trzeba Starać się że bysmy burzyli Regna Nieprzyiacioł Cielesnych. PasPam 67v.

2. »przeciwnik, wróg«: Rzekł [Saul]: O pełny wszelkiej zdrády i wszelkiej przewrotności, synu dyjabelski, nieprzyjacielu wszelkiej spráwiedliwości! nie przestánieszże podwrácać prostych dróg PAńskich? BG Dz 13, 10. Azem powiedział że się polakom tego ieść niegodzi bo by nam psi nieprzyiaciołmi byli Gdyz to ich potrawa. PasPam 56. Maszty lecą zagle na morze spadaią człowiekowi zas y człowiek Nieprzyiaciel [i] woda Nieprzyiaciel. PasPam 69v. Od Zaczęcia Słuzby moiey ponosząc wszystkie Insulty Nieprzyiacioł Oyczyzny z niezamarszczonym okiem [...] niewidziano mię nigdy za Szeregiem. PasPam 121.

3. »żołnierz wrogiej armii«: Konia prowadzi Towarzysz mowię do Niego iam nieprzyiaciela z konia zwalił a ty go bierzesz. PasPam 95v. Wziąc zywcem Nieprzyiaciela iuz nic więcey niezrobic Significat. PasPam 108. Wezmiec konia Nieprzyiaciel Staray że się ty że by my [byś mu] odebrał dwoch. PasPam 114.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Afekt naylepszemu Nieprzyjaciel rozumowi (ba y Sumnieniu). DobrGram 379. ● Stáry zálotny/ Bogáty łákomy/ Vbogi pyszny. Bozy, y ludzki nieprzyiaciel. ŻabPol B1v. ● Odstąpił Nieprzyiaciel od Troscianca y poszedł ku Humaniu, a mytez trzymaiącsię przypowiesci starey, uciekaiącemu Nieprzyiacielowi most buduy y tak z pod Ładyzyna znowu Woysko naswoie poszło Consistencye. DrobTuszInf 24. ● Z nieprzyiacielem vmrzeć nie żal. RysProv 90. ● Naypodleyszego nieprzyiacielá nie trzebá lekce ważyć. RysProv 58.