W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 07.05.2009
NOCNY przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy: lp M. m nocny; ż nocna; D. ż nocnej; N. m nocnym; Ms. ż nocnej; lm M. nmos nocne; B. nmos nocne; Ms. nocnych
Znaczenia:
»popełniony w nocy, odbywający się w nocy«: Aleć nąm to tego nic nienarobieło tylko nocny błąd. PasPam 67v. Wartować się kazałęm przy owych nocnych y dzięnnych kradzierzach y rozbojach. Comi było bardzo cięszko między obcemi. Ale y w Pustkach niewybiegałęm się od Importunow cięszko między obcemi. PasPam 180. Było kilkanascie Tatarow a pouciekali nąm [...] nas było mało, sprawa Nocna niemoglismy temu sami Sufficere. PasPam 239.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: bankiet nocny (sz. zm.): Nowochrzczeńcy y Adámitowie/ [...] záprowádziwszy się ná bánkiet nocny/ świece zgásiwszy/ kázirodztwá płodzicie. BirkEgz 15. Kurwy, Precz z domu! [...] Dano wam wszytko, bodaj was zabito, I popłacono aż po wczoraj myto, I na rozprawie przy nocnym bankiecie Położono was. MorszAUtwKuk 335. Sprawuje Kupido Ten bankiet nocny z twą wolą, Filido. MorszAUtwKuk 338. ▲ nocna Bellona: Nocnej Bellony Nie raz zazył szczęsliwie Hetman rozgarniony. PotWoj 125. ▲ nocne chmary: Jasność skrywszy rzewliwie zapłakał [Febus] Tak, iż płacz jego poszedszy w niebiosy Z wierzchu łzom polskiem większej sporzył rosy. Wszędzie się nocne rozchodzieły chmary, Kiedy już króla [Władysława IV] złożono na mary. BorzNaw 79. ▲ suknia nocna »ubranie zakładane do snu«: HABIT [...] Nocturna iestis [...] Suknia nocna sypialna. DanKolaDyk II, 110. DES-HABILLE' [...] TOZ się mowi o sukni nocney ktorą ná noc bierą [se panie] rozebrawszy się dla większey wygody. DanKolaDyk I, 452. ▲ nocna chmura (sz. zm.): Phebus iásny vstępował/ Y chmury nocne/ świátło wyganiáły. TasKochGoff 252. On [Ormus] przyodziany płaszczem nocney chmury Nie zwykłą drogą lud lekki przebrány/ Zdrowo wprowádził miedzy mieysckie mury. TasKochGoff 266-267. Wiárá ś. Kátholicka Rzymska/ prawdziwe słońce iest [...] Mądrość tá księżycem iest; nocne chmury głupstwá/ ktore się przy młodzi wieszáią/ rozbiia. BirkOboz 41.
Związki frazeologiczne: nocnym sposobem: ◆ nocna brednia »marzenie senne«: Wszytko Proznosc, snu, y nocney brydni Rowien Swiat: y to wszytko cokolwiek naswiecie. PotWoj 175.
Przenośnie: Francuzow w Warszawie więcey nizeli owych co Cerberowe rozdymaią ognie Piniądze Sypia praktyki czynią a naybardziey nocne. PasPam 188v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: strachy nocne (sz. zm.): [...] stráchy nocne/ stráchánia się w-nocy. Kn 1072. Cnotá tego kámieniá [chryzolitu], według Rueusa, y Kardana, że duszność z piersi ruguie, y wszelką odetchnienia cięszkość, Nocne odpędza stráchy, według Piotra Berkoryuszá, złych Duchow odpędza y máláncholie [...]. ChmielAteny1755 I 551.
Związki frazeologiczne: strachy nocne »straszydła pojawiające się w nocy«: Obroná Boża/ iego prawda y słowo z káżdey strony cię otoczy/ abyś siłą iego mogł się oprzeć rodzáiom wszelakich pokus [...] y ktore znagła przypadaią/ y odchodzą tákże iáko stráchy nocne/ y strzały przelátuiące [...]. BirkNiedz 212. Strachy nocne/ pokusy ná iákiem miéscu [...] Lemures nocturni [...] Stráchy cierpieć [...]. Kn 1072. strachy nocne. Nacht-Gespenster. fantomes nocturnes, lutins, spectres; les esprits & malins qui courent la nuit. T III 2176.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorzy: SPas, Red.