Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy: bezok. nosić; ~ cz. ter. lp 1. os. noszę; 3. os. nosi; lm 3. os. noszą; ~ cz. prze. lp m 3. os. nosił; ż 3. os. nosiła; lm mos 3. os. nosili; ~ cz. przy. złoż. lp ż 3. os. będzie nosiła; ~ im. wsp. nosząc; ~ nieos. cz. prze. noszono

Znaczenia:

1. »dźwigać«: Iak było niewidac okupu piiali wodę potym drwa do kuchni rąbali y nosili y w tey nędzy zywot skonczyli. PasPam 52v. Klęknął Eremita na Modlitwę a on Mu tym czasem porwał Baranka co zanim tląmoczek nosił y uciekł. PasPam 56v. Trznadel [...] Iawnie na gniazdo nosił między gęstwą ludzi. PasPam 87v. Wezmę owego Zeleckiego na ręce tak iako dzieci noszą bo chłopek był mały [...] y idę z nim. PasPam 229.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chorągiew nosić: ▲ mydło nosić:

2. »przynosić, dostarczać«: Miałęm się ieszcze lepiey nizeli pierwey bo mi noszono y od krola y od Niego. PasPam 145v. Mieszczanie tedy [...] wskok składac się nosić roznych rzeczy Alem tego Niechciał. PasPam 154. Mowię tedy. kazesz WSC więcey nosić? bo ona [wydra] będzie nosiła poko mi niebędzie zadosyć Trzeba ryb Cebra na nosi ona. PasPam 252.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wieczerzą nosić: ▲ karty nosić:

3. »chodzić w czym, mieć na sobie«: Prosił [wezyr] Aby respektowali na iego zgubę ktorey nieminie przez ten powroz ktory na szyi nosi iezeli Wiednia niedostanie. PasPam 260. Grzbietem się nie zakłada y nigdy nie nosi Zadniego Blachu ostro o ordynans prosi. PasPam 270.

◼ Przenośnie: ◼ Mowię [...] kaz się komu nauczyć co to iest za powaga ktorą nasobie kozdy poseł nosi. PasPam 167v.

4. »mieć przy sobie«: Słychac zas było ze go [panegiryk] kilka dni w kieszeni nosił co raz czytał a potym y Spalił. PasPam 197v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chorągiew nosić »trzymać chorągiew w czasie walki, posuwania się oddziału wojskowego«: Mnie tedy Deputowano z Panem Wawrzyńcem Rudzienskiem ktory potym unas chorągiew nosił. PasPam 81. ▲ habit nosić: Niech habit różny noszą i różne baczmagi, Aby znano, co poseł, co trybunalista, Co senator, prokurat, a co też dudzista. StarVotBar I I 311.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ cegłę nosić i wapno »wykonywać najcięższe roboty«: A co dziś na swobody iakieś tam każecie/ Cegłę nosić, W Stambole y wapno będziecie. TwarSLeg 95. ◆ wyżej nosa gębę nosić »wywyższać się«: wyżey nosa gębę nosić. sich aufblasen, die Nase hoch tragen. lever la crête; lever, sécoüer le menton; morguer. T III 369.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Dla pokoiu tę broń noszę/ O ktory cię Boże proszę. RysProv III, 3. ● To iest prawdziwa przypowieść Chłop strzela a P Bog kule nosi Bo na taki ogięn nalezało tam z polowę z koni spaść. PasPam 107. ● Na się drugi broń nosi. RysProv XI, 8. ● Ktora go przed sobą nosząc nie vstrzeże/ druga zá nią chodząc pewnie nie vstrzeże. RysProv VI, 10. ● Chłop nosi proch/ á Pan Bog kulki. RysProv II, 3.