Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »no, nuże!«: Przypadnie woiewoda do nas y rzecze do Woyniełowicza, Nu stary zołnierzu poczynay że nąm szczęsliwie w Imię Panskie. PasPam 105. Mowię Nu MSCi Panowie teraz nąm trzeba pokazać ze nas Bog y natura formavit Ludzmi nie grzybami. PasPam 237v.

2. »ano, a więc«: Y mowię im. Nu dziatki za to że Prawu y zwyczaiowi dosyc czyniąc niewyłamowaliscie się z powinnosci [...] powracaycie sobie. PasPam 168. Rzecze ten ze Ozga [...] Nu Miłosciwy krolu Poniewasz niechcesz nąm bydz krolem Bądz ze nąm Bratem. PasPam 227v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ nu jeno: [Bogaty młodzieniec z Ewangelii] owo zgołá miał przymioty, áby wielu oszukiwał. Nu ieno Tálentaciku, co to ná cię choć i Christus weyzrzy, zákocha się w-tobie [...] Nie oszukiway, nie zdradzay [...]. MłodzKaz I, 446.

Znaczenia:

zachęta do działania »dalej«: Nuż dokázuyże męstwá/ żołnierzu zuchwáły: Potykayże się z ludem swoim wodzu śmiáły. RożAPam 14. Bá nuże proroku/ Teraz dokázuy cudow/ kiedy wszystkim iáwno/ Wszákeś Synem się Bożym powiádał nie dawno. RożAPam 37. Nuże sługo dobry, wnidz do krolestwá Páná twego. BirkOboz 15. Angelus custos ad animam Podz za mną bracie miły gdzie cię poprowadzę Tam cie ia w tronach Aniołow z swiętemi posadzę Zasłuzyłes to bowiem uboga wiecznego Bos zazywał w ciele swym zywota ostrego Nusz terasz za on ostry podz do spokoinego. KodKon 98. Y rzekł jeden do drugiego: Nuże náczyńmy cegły/ y wypalmy ją ogniem: y mieli cegłę miásto kámienia/ á glinę iłowátą mieli miásto wapná. Potym rzekli/ Nużesz/ zbudujmy sobie miásto/ y wieżą/ ktoreyby wierzch dosięgał do niebá/ á uczyńmy sobie imię/ byśmy się snadź nie rozproszyli po obliczu wszystkiey ziemie. BG Rdz 11, 3-4. Ey nuż błogosławcie PANU wszyscy słudzy Pańscy: ktorzy stawacie w domu Pańskim na káżdą noc. BG Ps 134, 1. Nuż z rádością używaymy/ wszech potraw Wielkonocnych [...]. KancPol 215. Nu, przeproście się teraz, potym spać będziewa; Przespawszy się, to też do trzody pójdziewa. DialJezOkoń 296. CHORUS [...] W KOLEY, Koleią, słowo ktorego zażywaią przy ochotach stołowych, kiedy ieden piosnkę záspiewawszy záprasza drugich áby toż powtorzyli mowiąc: w koley, daley nużesz z koleią. DanKolaDyk I, 306. COURAGE [...] DALEY nużesz śmmiało, zachęcaiąc kogo do czego y sercu [!] mu wczym y ochoty dodaiąc. DanKolaDyk I, 386. nuże daley. wohlan weiter. après; après après; continuez; continuez le reste. nuż tedy śpiewaymy, tańcuymy. auf lasst uns singen, lasst uns tantzen. sus sus chantons, dansons. T III 1781.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ nu jedno, nu jeno, nuż jedno, nuże jedno: Nuieno Soyka bracie pogodzmy ich teraz Niech sie przy nas przeproszą y obłapią zarasz. KodKon 122. Nuż/ nu/ nużé/ nuż iédno. Eia [...] Age licemini [...]. Kn 554. Hortandi [...] Nu iedno/ nuże iedno En nu doch KellGram 179.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Kiedy z cudzego tedy Nu, Nu, á kiedy z swego tedy/ Nie, Nie. RysProv 42.

NUŻE, NUŻ, NU
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

1. wskazanie na gwałtowny charakter czynności »dalej«: Widząc Zydzi że źle/ że obrázili Páná Bogá tą pożądliwością pokármow świeckich/ wzgardziwszy pokármem niebieskim. Nu do pokuty/ nu do modlitwy/ do ofiar. StarKaz 80. Gdy chcesz miec comedią poyrzy kiedy iedzą Iakie rwetes y iaki chała[s] szarpanina Drugi miasto pieczęni trafi wreke swego Towarzysza nuz załęb [...]. OpalKSat 37. Począłęm rybę ieść arz wniey okrutnie smak dobry nuz ia ią ieść. PasPam 65. Moskwa zaraz poczęli się mięszać, my tez natrzęmy Nuż w nich złąmalismy ich zaraz. PasPam 93. Uderzą w nas [...] widzą mokrych, że z kazdego Ciecze a Strzelba przecie daie ognia. Nuz w się. PasPam 112v. Nagnalismy ich na ogrody płoty gęste nuz się łamać my też natrzemy. PasPam 157v. Wsiadłęm na konia. A Zerosławski leci zadyszał się nuz koło mnie ustąp że mi tego. PasPam 163. We trzech milach dognali mię dway Mieszczanie nuz wprozby. PasPam 170. Przyidzie wiadomość ze iuz Lubomirski y z zwiąskami w tyle dopieroz my zdesperowawszy ze ich iuz ugonić nie podobna nuz z nimi traktować o pokoy a postaremu my się gonili atraktowali. PasPam 200v. Turcy [...] wyszli w pole [...] y [...] naypierwey na te Chorągwie skoczyli ktore we czwartek poczęły uciekać nuz się bić. PasPam 265. Coż się stáło? dissymulowáli żołnierze, ále białegłowy milczeć nie mogły, nuż z Piotrem w swary. MłodzKaz IV, 97.

2. zachęta do działania »dalej«: Niechay odłożą w imię Páńskie. Nuże Dziatki do pácyn/ do lask. ([...] Nu Kinder zu den Rudern/ zu den Stangen). VolcDial 141v. Włodarz. Nu w swą Sąsiedzi/ iabym wszytkim rádził/ Boć też iuż zły duch Páná przyprowádził/ Podzmy pocztę mu iáką zgotuiemy/ Boć też iuż wierę dawno rokuiemy. LamChłop A4. Nuż go/ nuż weń/ dobrzéż go. Perge in virum [...]. Kn 554. nuż go; nuż weń. frisch auf ihn los; drauf zu. tuë tuë; ataquons le vivement. T III 1082.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ nu jeno: Aza nie macie Apostołowie Páńscy żeglarzow przytomnych? [...] nu ieno brácia do łopáty, Páná nie turbuiąc, prędzey u lądu będziecie. MłodzKaz II, 338.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]