Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »oczyszczenie z brudu przez polanie wodą lub innym płynem albo roztworem wody ze środkami myjącymi, np. z mydłem lub ługiem«: Głowę ćiepło przemywáć z źiołámi wzwysz pomienionemi/ vwárzywszy w ługu/ á po obmyćiu y vsuszeniu námázywáć oleykiem kopru pospolitego ogrodnego/ przeczyszczáiąc też onę rzeczámi wzwysz opisánemi o przeczyszczániu głowy. DorHip II Miv. Koniá przeiezdzániem, potym źaciąc mu żyłę plecńią dla odyścia krwię, do tego w iákie naczynie wbic pięc swiężych iáiec, mąki do tego przymięszác przenney y oliwy trochę, iák ná iákie wolne vczynic ciásto, tym wszystkę pomáżác plec, y nogę ász do samego kopytá, á z tego do trzeciego dniá nie obmywác, po obmyciu záś barskim mydłem y gorzałką námázác, potym go powoli przeiezdzác. HaurEk 52. Kawa iest to także rodzay Dzielsyminu w ziemie mało bardzo polewana bydź ma, w lecie wiele iey potrzebuie, na początku Junii na wolnym stać powietrzu, po obchendożeniu y obmyciu drzewa y gałązek w Julii nazad do treybhauzu wstawiona bydź powinna, żeby kwitła [...]. JabłAnnaPorządek 125. Przed gotowaniem tak kalarepa iak brukiew nie powinne się oparzać, dosyć na obmyciu ich ciepłą wodą, przystaw zaraz do ognia. EisenNauka 59.

2.przen. »usunięcie, oczyszczenie«: Wznika z rozpadlin człeczej na obmycie złości koralowa – bicz świadek – fortuna Miłości. WieszczOgródGur 87. Dlá skutecznieyszego osłábieniá nieprzyiáćioł zbáwieniánászego/ na dowodne/ oczewiste/ pokázánie y wzdy kiedyż tedyż skuteczną perswásią/ że y godnośći ktore obráwszy obelgi/ podeptáł/ zá frászkę: y bogáctwá ktore swym Vbostwem potłumił/ zá nic/ y roskoszy/ ktore ták ćiężkimi mękámi y krwią swą ná ich obmyćie wytoczoną záláł/ zá iednę omierzłą brzytkość uznáwał. BujnDroga 328. Kto skruszy zátwárdźiáłego sercá opokę? áby z niego wyniknął żdroy prawdźiwego żalu, ná obmyćie popełnionych złośći. KochPsal 7. Ten list ktory miałem honor złożyć w ręce W. Panny Dobr: gdyby umiał gadać moglby bez zawodu sumienia powiedzieć że się dobrze w przod łez napił nim go Imć P. Hra: napisał, tak oczy wyżyma na obmycie cudzey winy. BielawNatręci 81.

3. »w religiach: oczyszczenie z brudu lub polanie wodą w celu symbolicznego oczyszczenia«: Byłá tu Miednica z miedzi ku obmyciu Bydła ofiarowánego, wprzod in Piscina Probatica ochędożonego. ChmielAteny II 553. O Religii Mahometańskiey. [...] Umywanie iest wielorakie. Pierwsze nazywa się Abdesi, ktorego zażywaią przed modlitwą, y czytaniem Alkoranu. [...] Drugie iest Giuzel, to iest kąpanie w łaźni, y obmycie całego ciała. BohFOpis 128.

a)przen. »w religii chrześcijańskiej: symboliczne oczyszczenie z win«: Ołtarz ná dusz obmyćie mieysce wczesne znáczy/ Z ktorego dusze święte Bog wybáwić raczy. RelKat B4v. Gdy Łáská y dobrotliwość okázáłá się Bogá nászego, nie z vcżynkow nászych spráwiedliwych, ále z woli iego, zbáwił nas obmyćiem odrodzenia, y odnowieniem Duchá S. ktorego wylał ná nas obfićie przez IEZVSA etc. RutkaGoliat 32. Bo oprocz tego: że Zakon Moyżeszow miał prawdźiwe ofiáry, i Kápłáństwo, [...] czego wedle nich, nie ma Kośćioł Chrystusow! oprocz tego; że miał wody niektore cudowne, iako z opoki etc. i mieyscá niektore, iáko sádzáwkę probátycką etc. ktore wody, trąd, ábo inne choroby ćielesne leczyły; A oni, i wodźie Krztu S. cudu żadnego, dopieroż obmyćiá dusznego, nie przyznawáią. SczanPrawda 61. Hesebon Miasto miáło w Bramie zrzodło żywe, z ktorego wiele sádzáwek wynikáło, ná obmyćie y ochłodę wszystkich, wody potrzebuiących; MARYA iest Wodą ná potrzebę wszelką niedostatków ludzkich, MARYA iest Wodą podobną o ktorey pisze Pliniusz niedáleko Puteolos, ktora oczy zdrowiła y wzroku przyczyniłá. KiełSPosił C2. Mydło na obmycie zmazy grzechowey. KrajMPodol 105 nlb.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ obmycie grzechów (sz. zm.), obmycie z grzechów: [...] syn Bogá wszechmogącego chćiał ták wielkie męki dla zbáwienia iego znieść: [...] co widząc y bacząc / iuż do szláchetnieyszych y znácznieyszych się zábaw vdáie / y tym sámym iż dla obmyćia dusze iego z grzechow kreẃ syná Bożego wylaną widźi / grzechu się y wszelákiego grzechowego plugástwá wystrzega. BonawŚwPochod 54. Ieszcze niekontentował się Pan Bog/ dobrowolnym iey vtrapieniem: ná więtsze grzechow iey obmyćie/ zesłał iey ćieszką bárdzo y długą chorobę/ z bolami molestnymi; áby się przez cierpliwość/ Bogu wypłáćiłá/ á ná czystą duszę zdobywáłá. LorKaz 142. Z tey racyi rzuca Kapłan ku czterom częśćiom świata wodę, na dowod że iako cztery rzeki z Raiu na świat wypłynęły, tak na cztery częśći świata woda łaski Boskiey przez Chrzest S. na obmyćie pierworodnego grzechu wypłynęła. NewOzd 99. Choćby po tysiąc razy nas Moyżesz uderzył rozgą swoią, y iedneyby kropli z tego niewybił kamienia, na obmycie grzechow. ZehenLaskSum 85. ▲ obmycie rąk: Przetóż téż w ten czás mówi z Dawidem: Vmyię między niewinnémi ręce moie/ y obstąpię ołtarz twoy Pánie. Gdyż obmyćié rąk znákiem iest/ nie bydź winnym grzechów. PowodLit 71.

4. »w medycynie: zwilżenie lub namoczenie za pomocą czegoś nasączonego leczniczym roztworem«: Zołta niemoc leczy/ wárząc korzeń/ w ktorego polewce cerwoną Cieciorkę wárzyć/ y choremu dáć ieść/ á tę polewkę pić. Tylko żeby gorączki nie było ktora iesliby nie gwałtowna byłá/ tedy tylko kąpánie álbo obmyćie z tego źiela może czynić. SyrZiel 21. Nakoniec we wszystkich gatunkach świerzbu, kąpiele domowe z letniey wody są niewymównie użyteczne dla odwilżenia y ochłodzenia krwi, y umnieyszenia iey gorącości y ostrości, dla obmycia y rozwolnienia skury, y ułagodzenia świerzbienia. AlletzAlb 36.