ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 28.01.2016
OGRODNY przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1613
Formy: lp M. m ogrodny; ż ogrodna; n ogrodne; D. m ogrodnego; ż ogrodnej; N. m ogrodnym; lm M. nmos ogrodne; D. ogrodnych
Znaczenia:
1. »uprawiany w ogrodach«: Cyprys ziele ogrodne, rozkrzewia się w drzewko, od ktorego pniaczká, wiele y gęsto pochodzi odnożek prosto wzgorę. Ná tych listeczkow biáłáwych, ábo iasnopopielatych y drobno kędzierzáwych máło nie iáko ná Aegiptckim Piołynie. SyrZiel 372-373. Firletká/ ktorą też Rożyczką P. Máryey zowią/ dwoiáka iest/ ogrodna y dzika. SyrZiel 575. Goździki/ kwiatki swoyskie ogrodne .Caryophyllus, flos odoratus & coronarius [...]. Kn 206. Potrzeby Ogrodne. CzerComp 2.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: bot. anyż ogrodny: Wziąć [...] nasienia Pietruszczanego dwa łoty, polnego hanyżu, hanyżu ogrodnego, Colidoniey po locie. SyrZiel 381. ▲ bot. bazylija ogrodna: Firletká krowia/ którą drudzy Basilią płonną zowią/ ma liście do Basiliey ogrodney podobne/ żyłowate/ soku pełné/ a trochę kosmáté. SyrZiel 1301. ▲ bot. bazylijka ogrodna: PLiniusz/ krowią Firletkę czyni podobną w skutkách Básiliyce ogrodney. SyrZiel 1301. ▲ bot. cząbr ogrodny: CAbr dwoy iest/ ogrodny ábo siany/ y wieyski ábo dziki. SyrZiel 505. Cąbr ogrodny iest pospolitym korzeniem wieyskim do zápráwienia potraw/ á zwłasczá ryb. SyrZiel 505. ▲ bot. goździk ogrodny: Recipe: Aquae Cornu Cervi citratae. Scorzonerae. Ceralorum nigrorum. Rosarum. Florum aurantiorum z każdey wody po dwa łoty. Spiritus vitrioli recificati, 30. kropli. Julepku z Cytrynowey Skorki. Julepku z Kwiatu goźdźikow ogrodnych, każdego połłota. BeimJelMed 149. ▲ bot. mlecz ogrodny »mlecz kolczasty, Sonchus asper«: W tych [wełniankach] nasienie iáko w Mleczu ogrodnym/ ktore wiátr zwiewa. SyrZiel 281. Sonchus asper. mlecz ogrodny. Kn 417. ▲ bot. opich ogrodny: POnieważ tę Pietruszkę [...] drudzy Opichem ogrodnym zowią/ z tey przyczyny rozumiem że przystoynie o inych Opichách tu się záraz położy. SyrZiel 1086. ▲ bot. ruta ogrodna: Płynącym oczom/ Swierzbiącym/ y Gryzienie w nich vśmierza/ korzeń Kopru Włoskiego/ Rutá ogrodna/ Kmin kramny/ Bobki y Roża/ po rowney części/ w winie białym wárząc/ do połowice/ á tym raz y cztery przez dzień oczy wymywáć. SyrZiel 389. Enema zas tak byc może sporządzona, Weźmi pułkwarty wody, garść ruty ogrodney, warsz, a przecedziwszy włoż sztukę masła niesłonego, lub cztery albo pięc łyżek oliwy, albo oleiu lnianego. BeimJelMed 16. ▲ bot. szałwia ogrodna: Weźmi: Korzenia rozchodnikowego albo radicis cicoreae. Korzenia bistorta albo wężnik, każdego łot ieden. Ziołka prunella. Szalwii ogrodney. Psiego ięzyczka lub plantaginis minoris, każdego po pułgarści. Kwiatu roży Czerwoney, łot ieden. Roży włoskiey, lub flores ballaustiorum, pułłota. Albi Graci pułtory ćwierci łota. BeimJelMed 92.
2. »dotyczący ogrodu, charakterystyczny dla ogrodu«: Ogrodne sczepieniá wszelákie w tym Miesiącu szczepić, okrzesywáć może, tákże Brzezinę, y insze drzewá leśne. HaurEk 114.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: bez ogrodny: Bez ogrodny sośiki z korzeniá zielone wypuscza. SyrZiel 1504-1505. ▲ bot. zwiesionosek ogrodny »rodzaj szałwii«: ZWiéśinosek dwoy znáduiemy: Siany ábo [ziesinosek] orogdny [!] ieden. Drugi płonny ábo leśni/ ktory też Szałwią czarną zowią. SyrZiel 765. Polny Zwieśinosek/ tegoż co y [zwiesinosek] ogrodny przyrodzenia y skutkow iest/ ieno iescze potężnieyszy. SyrZiel 766.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WG