Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP notują

Formy: lp M. ostrowidz; D. ostrowidza; C. ostrowidzowi; N. ostrowidzem; Ms. ostrowidzu; ~ lm M. uż. osob. ostrowidzowie; uż. (n)osob. ostrowidze; D. ostrowidzów; C. ostrowidzom; B. uż. osob. ostrowidzów

Znaczenia:

1. »dzikie drapieżne zwierzę podobne do kota, ryś (Lynx); dawniej uważane za rodzaj psa lub wilka«: Ostrowidz zwierzę/ Lynx [...]. Kn 645. Koło niego Cygrzyce/ więc potworny inny Ostrowidzow/ pstrych ryśiow/ leży poczet mnogi. OvŻebrMet 75. GŁOSY ROZNYCH ZWIERZĄT. [...] Linces (Ostrowidze) fremunt. ChmielAteny1755 I 86. PSOW Osobliwe Denominacye od Poetow skoncypowane z Autorow wytłumaczone co do Etymon. [...] Dorcèus, Ostrowidz, Bystrooki. ChmielAteny1755 I 583. ODpówiadám ex Mente wielu Autorow, że te troie: LYNX, toiest OSTROWIDZ bystrego wzroku Zwierz, z rodzaiu Wilkow w Luzytanii, w Polszcze, w Litwie, na Rusi się znayduiący, żyiący drapiestwem, ktore wywiera na rożne Zwierzęta, zdradą na nie z drzewa skacząc. Tego tedy Zwierza URYNA w drogi zamienia się Kamień, mocy Bursztynowey, na nerkowe potrzebny affekcye, według Solina. ChmielAteny1755 I 593. Nad Hiszpańskiego Monarchy kapeluszem nie zachodzi Słońce nigdy, á Islandom y Laponom nie świeci po puł roku: Orłom, Ostrowidzom, iest miłym obiektem, Cymmeriyskiey Nacyi y Sowom fatalnym; tamtych czyści oczy, á tych czyni lippientes. ChmielAteny1755 I 995. Ostrowidz. ein Luchs. linx, loupcervier, once. § ostrowidz iest wzroku bystrego. T III 1281. Wystaw sobie ostrowidzów i lampartow snujących się do koła pastwiska, na którym się słabiuchnych trzódka sarnek, albo spokoynych pasie kozek: pragnienie krwi, które ich pożera, taiemnie w głębi wnętrzności się onych rozdrażnia, zbliżaią się spokoynie, utaiaiąc swoię wściekłość, lecz tę wzrok ich chciwy wydaie; nagle podawszy się oney, rzucaią po między trzodę, i rzeź z niey czynią okropną. MarmKłokInk 81.

2. »człowiek mający bardzo dobry wzrok, spostrzegawczy, krytyczny«: Ostrowidz ábo ostrowid/ człowiék ostro dáléko widzący/ bystrooki. [...] Acutum cernens [...]. Oculeus totus [...]. Kn 646. ERROROW DRUKARSKICH REGESTR Korrekta y Exkuza Wtey TRZECIEY CZĘSCI ATEN popełnionych. Ostrowidza tu trzeba, ten postrzeże błędy; Mądrego Czytelnika, ten wybácza wszędy. ChmielAteny III 705. ostrowidz; ostrowid, człowiek ostro, daleko widzący; bystrooki. Luchs, scharfsichtiger Mensch. une peronne à bonne vuë; qui a des yeux d'aigle, qui a la vuë perçante. T III 1281.

◼ Przenośnie: ◼ Ják to Wielmożni Ichmość przezorni ostrowidzowie. Festucam widzą in oculo Fratris ubogiego Szláchćica, á ná trabem swoich korrupcyi kretámi zostáli. BystrzPol N2.