Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: OSTRYGA, OSTRZYGA

Słowniki:
SXVI (austryga, ostrzega), T (ostryga), L (austryga, ostryga, ostrzyga, ostroga; XVII-XVIII), SWil (ostrzyga, austryga, ostroga), SW (ostryga, ostrzyga, ostrega, ostroga, ostrea, ostrzeja, austryga), SJP (ostryga, ostrzyga) notują
SStp, Kn nie notują

Formy: lp M. ostryga; Ms. ostrydze; ~ lm M. ostrzygi // ostrygi; D. ostrzyg // ostryg; ostrygów; B. ostrygi; Ms. ostrygach

Etymologia: <wł. ostrica>

Znaczenia:

»jadalny małż morski; muszla tego małża«: Nie ták smáczné są Wenéckie ostrygi Káráś y łosoś drogi. PetrSHor II 2b. Obrazek na ostrydze malowany. ArchRadziw 1638 176, 64. Minogi w ocet wkładane, i tem podobne incitamenta gulae, iako Ostrigi swieze Slimaki etc. Zwierziny wszelakie spusc Naszych dodawane maią byc w drodze z Lesnistw ktoremi Poseł poiedzie; a na mieiscu od Vrodzonego Milcheima. VorLetSkarb 201. Ale co ma być duży, gdy żabie frykasy, Ślimaki i ostrygi jada, co w te czasy Fałszywa (o, sromoto!) żądza wymyśliła, ża co by starożytność zacna się wstydziła. MorszZWybór 234. Wdomowych wczasach Siedząc iadł Ostrygi Slemaki y Tertufolle. PasPam 138. Dawano też ostryg barzo dobrych, które się tamże w Arsenale łowią w dziedzińcach; łowią się i w mieście po kanałach, ale smakiem i wielkością [...] discrepant od arsenalskich. BillTDiar 31v. Ostrygi. CzerComp 5. Ozdoba Potraw. DO ozdoby Potraw należą, nie tylko te rzeczy ktore z śiebie smák álbo zapách wydawáią, ále rzeczy y te ktore w sobie substáncyey żadney nie máiac, ná pozor tylko kładzione bywaią ná potráwy; wolno iednák káżdemu ozdobić potráwę iáko rozumie, vważaiąc to, ieżeli z vpodobániem Authorá Bankietu, álbo Pána własnego: Wolno iednák wymyślić, iáka chcesz, álbo rozumiesz obsaczke, ále y Limonie, Oliwki, Kápáry, Cytryny, Pomorancze, Rożenki wielkie: y drobne, Kásztány, Pinolle, Dáchtele, Pistacie, Brunelle, Slimaki, Ostrigi, Szpáragi, Pieczarki, Smarże, Pietruszká, Koper, Cebulá, Popietayká, Kuczmerká, Ogorki, Kárczochy, Kárdy, Brochuł, Bulwy, Agrest, Wino, Iágody rożne, Cukry rożne, y Biskokey,, Migdałowe rozne, obsaczki, z ćiast y Serow rożnych, y inne wszytkie generaliter do ozdoby rzeczy słuzące, ták ogrodne, iako y z drew roznych, y Ogrodow Cudzoźiemskich, wolno mowię, do ozdoby Potraw wymyslić z nich obsáczkę: iednák ták ákkomodowáć ozdobę potráwie, ktoraby we wszytkim smakowi się ákkomodowáła. CzerComp 10-11. Ostrygi słone wymocz/ przewarz w Winie/ uwierć w donicy. CzerComp 43. Nie opárlismy się aż wsámey Venetiey, gdźie się mieć będźiem dobrze ná ostrygách, ná dobrey Romániey. AndPiekBoh 98. Obraz na ktorym rozstruchan złocisty, na talerzu śledzie, chleb, ostrygi. InwWilan 74. [chorzy na suchoty] ieść máią ćielęćinę [...] ráki [...] ślimaki, ostrygi, zołwie [...]. CompMed 134. Donosi Oraz oP[an]u Meierze kupcu Wilenskim d 25 is Stanoł w Wilnie z Smolenska ktury miał Zapisac dla mnie OstrygiSwieze, Parmazyn Muszle y Inne necesaria dla wygody moiey Stołowey; zRygi to maia przywieść. SapADiar 69. Minkiewicz [...] Oddał [...] Sześć baryłek ostryg Solonych. SapADiar 132. Tegoż podał mi Minkiewicz kupiec Wilenski Regestrzyk nabranych roznych rzeczy, Oddał oraz y krobki dwie z Wermiczeli Sześć baryłek ostryg Solonych, baryłka mała Serdeli, Syr Olenderski y Załauski, ktorych to rzeczy nie kładł do Regestru mnie podanego exquo że nie oznaymiono mu o Cenie z Krulewca. SapADiar 132. HUISTRE [...] OSTRYGA malż morski w skorupie [...] sádz ná ostrygi gdzie dawni, ostrygi żywili y chowali. DanKolaDyk II, 132. E'CAILLER une huitre (l'ouvrir et l'oster de l'ecaille.) [...] OTWORZYC ostrzygi, wybierać ie z Skorupy. DanKolaDyk I, 490. OSTREAE Ostrygi w Indyiskim morzu, tak wielkie, że iedney samo mięso waży fontow 25, iako świadczy Antonius Pigafetta. ChmielAteny1755 I 629. PURPURA, albo Murex iest Ryba z rodzaiu Conchliorum, albo Ostrearum, Pławow; Ostrygow, w oryentalnych kraiach wielkości osobliwey, w Europeyskich subtelney. ChmielAteny1755 I 631. Ostryga. eine Auster. huitre. T III 1282.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ ostryga morska: [...] dobrym żołądkom nie zászkodzą y surowe Ostrygi morskie. BanHist 40. [...] nic więcey zazywac nie trzeba, tylko co cztery godziny proszku z ostryg morskich z sześcią gran preparowaney sal nitry z mięszanego [...]. BeimJelMed 16-17. Na wyniszczenie kwasności znayduiących się w żołądku, bierz rano y wieczor na koniec noża rakowe oczy z Salitrą zmięszawszy proporcyonalnie; albo Skorupy z Ostrzyg Morskich biało upalone w cegielnym piecu. BeimJelMed 428. Weźmi Ostrzyg Morskich preparowanych bez ognia [...] ćwierć łota. BeimJelMed 617. ▲ ostryga perłowa »perłopław«: Sposob łowienia pereł iest iaki. Obywátele tameczni w Márcu, lub w Kwietniu co rok spuszczaią Nurkow, dla spenetrowánia, gdźie się znáyduią Perły, tam buduią nád brzegiem sałasze dla mieszkánia y złożenia Pereł, siadaią ná wodne statki, ściskaią sobie nos kleszczykámi, wprzod go oliwą, lub masłem, iako też y uszy nasmárowáwszy, by woda nie szkodźiła; biorą z sobą wiszącą przez plecy taystrę, puszczaią się po sznurze w morze, nie głębsze tam ná sążni 18. po dnie ráczkuiąc, zbieraią ostrygi perłowe, w torbę ową kładą, nápełniwszy, znák daią do wyciągnienia siebie trząśnieniem powrozá. ChmielAteny II 600. Ciż sami Nurkowie, kamień ieden do nogi, drugi do pasa przywięzuią sobie, aby się falom morskim nie dáli unosić, y na dno Morskie prędzy się spuszczali: Tam iedni kwadrans, drudzy pułgodziny bez odetchnienia bawiąc się, pomiędzy skały szperaią, od skał oddzieraią ostrygi, perłowe alias macice: w worek álbo w siatkę na szyi wiszący wrzucaią: ktory napełniwszy, sznurem u okrętu, y do siebie przywiązanym szarpiąc, daią znać, aby ich do gory windować. ChmielAteny IV 247.