Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1614-1626

Formy: lp M. pałasz; D. pałasza; B. uż. nżyw. pałasz; N. pałaszem; Ms. pałaszu; ~ lm M. pałasze; D. pałaszów; B. uż. nosob. pałasze; N. pałaszami

Etymologia: <niem. i z węg. Pallasch pallos>

Znaczenia:

1. »broń sieczna o długiej prostej lub lekko zakrzywionej klindze«: Skoczę do siebie. Naprzód szelesiny miały Robotę, ugadzając, gdzie by tak otwarty Od tarcze, ale pierwej pokruszone harty Były u żelaz w twardych blachach połomione, Nim który z nich namniej miał ciało obrażone. Wtym pójdę do pałaszów i nielutościwie Imą siec na się. SzymSiel 55. Kopiá y páłász/ to to sławy instrumentá! WojszOr 31. Iesli nie Tchorz; tu na bliskiem błoniu Iesli chce pieszo; iesli czekam go nakoniu Na ostrąli kopią; naPałaszli goły Przy nim brak: wszak zRycerskiey wyzwolony szkoły. PotWoj 111. A skoro iusz wytrzęsie z gładkich kopij toki Pałaszami Tureckiey, dosięgaposoki. PotWoj 117. Ale ty wielki Boze, przez mdłe ręce nasze Krwią Poganską zelazne napawasz pałasze. PotWoj 137-138. Piękna wdzięczność [...] potkała Zbygniewa Sarnowskiego, com czytał w manuskrypcie Dziada mojego, który sciąwszy Szwedzkiego na harcu Capitana, wetkniony łeb jego na pałaszu rzucił królowi pod nogi: "tak padną Panie mój wszyscy nieprzyjaciele twoi." PotWoj 311v. Ktory iest taki ze skruszy kopią to powinięn się brac do pałasza, bo taki ordynans był. PasPam 107. Drugiś w regestrze doświadczony mężu, Znać cię po ręce, znać cię po orężu, Kiedyś w potkaniu pierwszy czynił naszym Kredens pałaszem. MorszZWierszeWir I 358. Honores d insig. [...] Zołnierskie szable, pałasze. MikSil 46. Práktykuie się przy tey inaugurácyi y ta ceremonia, że Mufty Pałász Cesarzowi do boku przypasuiąc, animuie go. ChmielAteny II 479.

2.przen. »broń, oręże, wojsko; obrona«: Mieycie się zatym do pałasza. LucChrośPhar 218.