W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 26.11.2019
*PAMIĘĆ rzecz. ż
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1612
Formy: lp M. pamięć; D. pamięci; C. pamięci; B. pamięć; N. pamięcią; Ms. pamięci
Znaczenia:
1. »pamiętanie, zdolność pamiętania«: Starość czasow nielutościwa/ zniosła pamięć wszytkich słow innych mądrych iego [bł. Jana Kantego]/ kila tylko iako przezacne apophtegmata zostawiwszy. BirkOboz 71-72. I moc strásznych uczynkow twoich ogłaszáć będą: i ja zacność twoję opowiádáć będę. Pámięć obfitey dobroci twojey wysławiáć: á o spráwiedliwości twojey śpiewáć będą. BG Ps 145, 6-7. Wszem wobec y kozdemu zosobna komu o tym wiedzieć nalezy ku Potomney pamieci oznaymuięmy. PasPam 213v. W szkołach dał mi Pan Bóg wielką pamięć, tak dalece, że raz de erroribus cały alwar przerecytowałem. MatDiar I, 36.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: umieć co na pamięć (sz. zm.): Weźmy z sobą dwie babie, Truchnę i Kromczonkę, Bo też ony na pamięć umieją koronkę. PerDziadGrzesz 410. Kiedy pili za zdrowie Carskie Tom ia owe Tytuły musiał wymieniać z karty [...] kiedy zas zazdrowie krola naszego to ie Sąm tylko Stolnik umiał na pamiec a wszyscy insi z karty czytali. Bo iak się wczym by naymniey omylisz to znowu wszystkie zaczynac trzeba choc bys iuz był u konca. PasPam 164v. ▲ ś. (świętej) pamięci »wyrażenie określające osobę zmarłą«: Wspomniawszy na Cnotę y pocciwosc y przeciwko Oyczyzniewielkie merita, Xcia S. Pamieci Heremiego Wisniowskiego [Wiśniowieckiego] słuszna by rzecz zawdzięczyć to iego posteritati. PasPam 232v. ▲ wielkiej pamięci »wyrażenie określające osobę zmarłą«: Alleguiesz WMMPan wielkiey Pamięci Xiędza Zadzika aczemu go WMM Pan nienasladuiesz. PasPam 194v. ▲ przychodzi coś komu na pamięć »coś się komu przypomina«: Przychodzi mi napamiec y owo moie kozieradzkie praeiudicatum zem załował com nie uchodził maiąc czas. PasPam 182. ▲ coś w pamięci zostaje »o czymś się pamięta«: Długi krolestwa Ich MSCiow aby w pamięci zostawały z nosić się będą z Całą izbą Poselską IMSCPP Posłowie. PasPam 217v. ▲ mieć co na pamięci »mieć co na uwadze, pamiętać o czym«: Ten jednak, aby dobrze i życzliwie robotę swoją oddawał, ma to mieć na pamięci: 1-mo. Ścianę lub gumno rozmierzyć porządnie, żeby mu kłapcie i ławy dobrze wydawały, przez pęki szromów nie zajmując. 2-do. Rozmierzywszy kłapcie i ławy wszerz po 3 miary, albo jako ściana każe. InsGór 1653 57. Namawiał mię zeby [...] poznać się [...] apotym dopiero iezeli się będzie zdała ta okazyia dopiro o dalszych terminach Consulere. Miałem to tedy na pamięci. PasPam 221. ▲ wyniść z pamięci »zostać zapomnianym«: Miałęm tez raz w zyciu moim [...] kalumnią ktora [...] iuz podobno do Smierci nie wynidzie z pamięci. PasPam 141. ▲ przywodzić na pamięć: Przywodząc sobie ná pámięć onę/ ktora w tobie jest nieobłudną wiárę, ktora pierwey mieszkáłá w babce twojej Loidzie/ y w mátce twojej Eunice/ á pewienem że y w tobie mieszka. BG 2Tm I, 5. ▲ mieć co w pamięci: Śpiewajcież PAnu/ ktory mieszka ná Syonie: opowiádajcie miedzy narody spráwy iego. 13. Bo on szuka krwie/ y ma ią w pámięci: á nie zápomina wołánia utrapionych. BG Ps 9, 12-13. ▲ robić co dla pamięci: Potym rzekł PAN do Mojzeszá: Wpisz to dla pámięci w księgi/ á włoż to w uszy Jozuego: że pewnie wygłádzę pámiątkę Amáleká pod niebem. BG Wj 17, 14.
Związki frazeologiczne: zasiąc pamięcią »pamiętać o czym«: Musi bydz człowiek bardzo stary kiedy za siągł pamięcią hanc Ideam pisania Listow. PasPam 171. ◆ chować coś w pamięci »pamiętać o czymś«: Będzie to krolowi IoMSCi rzecz miła merita WMSCi w swoiey panskiey chować będzie pamięci y wszelaką nagradzac się będzie wdzięcznością. PasPam 142.
2. »przytomność, jasność umysłu«
Związki frazeologiczne: być przy dobrej pamięci »być przytomnym«: Iuzem był przy dobrey pamięci Iuzęm się y w tym Rektyfikował ze ia tą Chorobą złozony iuz mi y to wdobry rozsądek weszło, co się zęmną dzieie lubom przed tym o sobie nie nie pamietał. PasPam 279. Owo trząsnie mię było mi iak wesnie ale od trząsnienia zaraz iuzem sie czuł zem na iawie, Iuzem był przy dobrey Pamięci. PasPam 279v. ◆ wielką pamięcią umierać »umierać z pełną świadomością, bardzo przytomnie«: Wielką pamięcią y dyspozycyią umirał bo nie w gorączcze ale tak prawie usypiał. PasPam 249.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: PK