Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: PANCER

Słowniki:
SStp, SXVI, Kn, T, L, SWil, SW (pancer w in. zn.), SJP notują

Formy: lp M. pancerz; D. pancerza; B. uż. nżyw. pancerz; N. pancerzem; Ms. pancerzu; ~ lm M. pancerze; D. pancerzy // pancerzów; B. uż. nosob. pancerze; Ms. pancerach // pancerzach

Etymologia: <niem. Panzer>

Znaczenia:

1. »blaszana osłona będąca częścią zbroi rycerskiej«: Płatnerz uczyni pancerz, zbroię, misurkę, wszakże iey sam nie używa. PetrSEk 3. Nie miał z nich zaden zbroie szyszaka Pancerza. ArKochOrl 61. Potym Czausowie morscy/ zá niemi szło dźieśięć tyśięcy ludźi z dzidami w páncerach konno/ y dobre kenie [!] mieli. StarWyp B2v. Nie widziałes kirysow: nie widział Pancerzy Kazdy się złotogłowi, Iedwabi y Pierzy. PotWoj 71. Ale choc szablą tylko, wstręt Poganom dali Maiąc nad nich Pancerze, gołe rąbią brzuchy Albo tłuką cięszkiemi po kosciach obuchy. PotWoj 158. W Kozáckim Rynsztunku doyźrzeć potrzebá, áby (gdy nie może być Páncerzow) lekkiey zbroyki, álbo sámego przedniego bláchu, záżywáno. FredKon 34. Z koni pospychano z Sukięn z Pancerzow poodzierano nasromotę drugich kanczugami cięto. PasPam 200. NiewSyryiskiem iedwiabiu [!] Albo w Sydonskiey Purpurze ale w Hartownym Pancerzu swoie miał upodobanie. PasPam 206. Insza teraz [...] kiedy uczynią deszcz ognisty y przez pancerz y przez Łosią skorę y przez wszystkie vestimenta Ciało az do kosci przenikaiące. PasPam 258v. Iak na Wulkanie kiedy postępuie, Pancerz się na Nim piękny połyskuie. OblJasGór 12v. Ato cokolwiek czyni, to czyni obłudnie. Abowiem ona kata dba, byle oszukała, A młodzieńca grzecznego po swej myśli miała. To się w poły łańcuchem w ogniwa opasze, a przed sobą sie gwoli nóżeczce ukasze. Pierścionków dość na palcach, na rękach manele, Łańcuch w pancerz na szyi, jakby na wesele. WierszForBad 164. Zbytki Polacy, zbytki; serca y oręże, W niewieściuchy waleczne obrociły męże. Iuż nąm nie tylko Zbroie, nie tylko Páncerze, Lecz ciężą, bośmy: odproli kołnierze, Porzuciwszy fálándysz, y gránát nátkány, Wiothe wzięli sukienká, ledwieby ná ściány. PotPocz 13. Asystowali tej koronacji żołnierze z różnych regimentów komenderowani, z armatami, i kilka chorągwi polskich usarskich i pancernych w zbrojach i pancerzach. KitPam 52. Pancerz, Panzer, Panzer=Hemd [...] pancerze wiązane, składane; w pancerz ubrany; w pancerzu i szyszaku. T III 1320.

2. »pas cnoty (?)«: Kiedyś w Krákowie byli zácni y bogáci mieszczánie [...] umieli od przygody chowáć/ y żonki ich w zánádrách páncerz złoty nosiły. StarPopr 127.