Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, Kn, T, SJP notują
SXVI, L, SWil, SW nie notują

Formy: lp M. panewka; D. panewki; B. panewkę; N. panewką; Ms. panewce; ~ lm M. panewki; B. panewki; Ms. panewkach

Znaczenia:

1. »okrągłe naczynie - kociołek, miska, patelnia«: Biegunki záwściąga/ proch z liściá suchey Lebiotki/ z żołkiem iáiowym/ ná panewce vsmáżywszy dáć ieść.áéőũ SyrZiel 472. Lecą [...] krzywe żeleźniki/ y panewki rożne. OvOtwWPrzem 481. Panew, panewka, eine Pfanne. SłowPolŁac 129. W tym to dworze pominionym garniec gorzałczany wlepiony [...], panewka miedziana do ryb warzenia jedna. InwKal I 168. Panewká Kuchárska./ Rożen náwiększy./ Kiełbásá nádłuższa./ Zwyczay nie dobry. ErnHand 133.

2. »część łożyska, wgłębienie, w którym obraca się wałek«: Naprzod Oporem sworniow álbo czopow, w panewkách y w tokach swoich, ktory im będzie większy, (iáko bydź musi, im większy ciężar dźwiga walec), umnieysza więcey siły dźwigáiącego. SolArch 6. Pewna ze te 30 Centarow tak bez kręcenia, iáko y w kręcęniu Szroby, dźwiga Szrobá FS gwintem swoim T, trzymaiąc zęby kołá PN á kręcący szrobę, tylko opor ma przemagać zębow z gwintem y czopu F, ktory ciężar przypiera do dna panewki. SolArch 12. Im większe są kołá [...] ciężey chodzą czopy żelázne y panewki psuią, a prędzey się rozgłabiáiąc ustáwiczney náprawy wyciągáią. SolArch 85. Koł miał wiele z niepotrzebnym kosztem, ná drzewo, czopy, panewki, kláwerki, ryfy, gwoździe. Bez ktorego teraz prędszy iest obrot kamięniá niż był. SolArch 92. ODsrzobowawszy pánewkę bnd, pomkniy ią z wáłem Dem0 poki skrzydłá N nie staną przeciwko wiátrowi. SolArch 149. Koło W, zupełnie má bydź gładkie, y wał nie sąm ma po nim chodzić, ale oraz z panewką bnd. SolArch 149. Nákoniec: sporządź pánewkę żelázną bnd, w ktoreyby wał Dem0, máiący ryfę żelazną ná m, mogł się z nią obrácáć. SolArch 149.

◼ Przenośnie: ◼ Item weźmi Bursztynu, Mástyxu, KLádzidłá, zmieszay, kłádź potrochu ná węgle, niech chory siedzi nád dymem gołą panewką. Item zrob z chusty czopek twárdy, zmaczay go w ciepłym łoiu kozłowym lubo w śmietánie, lubo w maści Topolowey, wetchnij w poślednią dziurę. PromMed 50.

3. »część zamka w broni palnej«: Proch zapalaiący ná panewce (fr. Poulverin) Prochownicá. PolPar 190. Fasuy lonty w kurek. Przypátrz do panewki. FredPiech B4. Wydrap palcem panewkę [w muszkiecie po strzale]. FredPiech B5. Otworz panewkę. Mierzay, Pal [komenda do strzelania]. FredPiech 24. Strzelba ognista z ktorey strzelaią spuściwszy kurek o dekiel y zápaliwszy proch suchy ná panewce podsypany. DanKolaDyk II, 71.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ coś spaliło na panewce: ZGASŁO ná panewce prztyknęło spaliło ná panewce; to mowi się ták w własnym rozumieniu o strzelbie, iáko też y w niewłasnym o tym co mu się nie udało ná co się zábierał y kasał. DanKolaDyk II, 417.