Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy: bezok. patrzyć; ~ cz. ter. lp 1. os. patrzę; 3. os. patrzy; lm 3. os. patrzą; ~ cz. prze. lp m 3. os. patrzył; lm mos 3. os. patrzeli; ~ tr. rozk. lp 2. os. patrz; lm 1. os. patrzmy; 2. os. patrzcie; ~ im. wsp. patrząc

Znaczenia:

1. »przyglądać się czemu, spoglądać na kogo co; widzieć, obserwować«:

Rekcja: na co, w co

Powieda ze idzie ich więcey ale ieszcze daleko patrzą przez perspektywy. PasPam 68. Ow niezycząc sobie patrzyc na owo Spectaculum wstał y załozył drzwi na chaczek. PasPam 77. Obiema rękami podniosł przed oczy owę Czapkę z Passyiką a w nię patrzył. PasPam 83. Patrzą tedy Mieszczanie dziwuią się. PasPam 153v. Wydra obaczyła psa niedomowego, przyidzie do owey Charcice y patrzy iey woczy y charcica tez nanię. PasPam 252v. Patrząc oknem na owę wodę rzecze ieden Ey day że Boze że by tam pod Widniem katolicka krew takiemi Strumieniami płynęła. PasPam 262v. Rad patrzy [Mars] na Niedzwiedzia że mu kredensuie. PasPam 271v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ świdrem patrzeć »mieć zeza«:

2. »zważać na co, wnikać w co, rozważać co«: Patrzmysz Monarchow, Rzucmy Monarchiie iako się iasnosc ich w gruby cięn kryie. PasPam 109v. Tak y Wiedenska Fortece [...] patrzciesz przez krotkie wedwoch Miesiącach Oblezenie. Iaką poniosła deformitatem. PasPam 259.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ marsem patrzeć na kogoś:

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ niewstydu patrzyć: COQUETER (Parlant des dammes) [...] NIEWSTYDU patrzyć mowiąc o białogłowie wdzęcznemi oczami chłopow zwabiać. DanKolaDyk I, 367.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ aspektu patrzyć (na kogoś, na coś) »szukać czyjegoś przeznaczenia«: Aspéktu pátrzyć ná kogo/ ná co. Obseruare occupationem alicuius, Obseruare tempora. Kn 9. Czásu pátrzyć ná kogo/ vide Aspéktu pátrzyć. Kn 97. ◆ w ziemię jako bydlęta nieme patrzeć: A Chrystus im [bałwochwalcom i mahometanom] Pan powiada: Widzę & vos de hoc mundo estis, w ziemię tylko iáko bydlętá nieme pátrzycie. StarKaz II, 72.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Kto we żniwá pátrzy chłodu/ nácierpi się zimie głodu. RysProv VI, 8. ● Niécoć wolno pátrz/ lécz co przystoyno. KnAd 562. nie pátrz coć wolno; lecz coć przystoyno. ErnHand 310. Nie coć wolno patrz, lecz co przystoyno. FlorTriling 123. ● Ná gładką Zonę pátrząc syt nie będziesz. RysProv 62. ● aleć to w słońce patrzeć nietoperzowi. wie will die Eule in die Sonne sehen. le hibou sauroit-il suporter l'éclat du Soleil? T III 1037-1038.

Warianty fonetyczne: PATRZAĆ

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1656-1688

Formy: bezok. patrzać; ~ cz. prze. lp m 1. os. patrzałem; 2. os. patrzałeś; 3. os. patrzał; lm mos 1. os. patrzaliśmy; 3. os. patrzali; ~ tr. rozk. lp 2. os. patrzaj; ~ im. wsp. patrzając

Znaczenia:

1. »przyglądać się czemu, spoglądać na kogo co; widzieć, obserwować«:

Rekcja: na kogo co

Zołotaranko [Zołotarenko] z [s]woiemi kozakami o trzy mile tylko był podczas okazyiey podiazd iego był y patrzał na bitwę. PasPam 108v. Ozwie się ktos tam z kupy MSCi Panowie nienaproznowaniesmy tu przyiechali milcząc a patrzaiąc na Siebie nić tu niesprawiemy. PasPam 232. Ci co zokrętow na to patrzali okrutnie się smiali. PasPam 262v.

2. »zważać na co, wnikać w co, rozważać co«:

Rekcja: na co

Leci Młodszy Brat pocznie gęsto y często podcinać Pan Bog zas patrzał na niewinność zetrzęmy się z Sobą. PasPam 88v. Iezeli by cię na Ciele karanie minęło Patrzay że iako poscielesz duszy swoiey. PasPam 197.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ końca patrzać:

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● aleć to w słońce patrzeć nietoperzowi. wie will die Eule in die Sonne sehen. le hibou sauroit-il suporter l'éclat du Soleil? T III 1037-1038.