W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 10.08.2023
PIĘDŹ, PIĘDZIA rzecz. ż
Warianty fonetyczne: PIĘDŹ || PIĘDZIA, PIĄDŹ
Słowniki:
SStp (piądź), Kn (piędź), T, L (piędź, piądź, piąć), SWil, SW (piędź, piądź, piąć), SJP (piędź) notują
SXVI (piądź ) nie notują
Formy: lp M. piądź // piędź; piędzia; N. piędzią; ~ lm D. piędzi; B. piędzi
Znaczenia:
»miara długości zróżnicowana regionalnie i czasowo równa odległości od końca kciuka do końca palca środkowego lub małego rozpostartej dłoni; w różnych regionach albo 1/3 łokcia (ok. 198 mm), albo 3/4 stopy (ok. 223 mm) «: Lichas, adis. f. Gr. Piędź I. KnŁacPol 438. Skálá: Scala. Miárá na Máppách, y ábrysách Architektonickich, y Geometrycznych, w piędzi, w łokcie, w laski, w stáiá, w łany, álbo w mile, według ktorych odległość mieyscá, álbo części od części; pomiar liniy, y budynkow, do wiádomości przychodzi. SolGeom I 7. Piędź, ráchuie w sobie 3. dłoni, á 12. cali. BystrzInfRóżn Z. Pod Miastem Julia Caesarea, w Afryce trupia Głowá ználeziona, Ktorą mierząc 12. piędzi ná mierzono [...]. ChmielAteny1755 I I, 90. Pliniusz im [Pigmejczykom] sedem, z razu w Scytyi, potym koło Thebaidy krainy Affrykańskiej, to koło źrodeł Nilowych, potym ná Indyiskich granicách koło źrzodeł Gangiesa determinuie, y że nie są rosleysi nad trzy piędzi, y że z Zurawiami woiuią. ChmielAteny1755 I I, 91.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: piędzią nie ustąpić: Było tedy z kwadrans dobry że ani ten temu piędzią nie ustąpił. PasPam 105-105v. ▲ piądź brylasta: ▲ piędź mała: Piędź máła/ Lichas. Kn 685. ▲ piędź wielka: Piędź wiélka/ Spithama [...] Dodrans pedis. [...] Palmus maior. Kn 685. ▲ piędź śrzednia: Piędź śrzédnia/ [...] Orthodorum, palmus rectus. Kn 685. ▲ piędzią odstąpić: Piędzią odstąpić/ Latini aliarum mensurarum vocibus vtuntur, vt pedis. Pedem ab aliquo discedere. Kn 685.
# Użycia metajęzykowe: # Piędź/ (ita pono thema, vt żerdź/ miedź/ ćwierć/ gołoledź etc. at piądź et piędzia/ vt aliqui loquuntur, nullam habet analogiam). Kn 685
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorzy: WG, WM