ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Data ostatniej modyfikacji: 21.03.2016
Warianty fonetyczne:
PIENIĄDZ, PINIĄDZ, PIENIĄŻ
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616
Znaczenia: »środek płatniczy«: Pytam: czemu księża naszy [...] zbierają pieniądze bezdzieccy, I albo z nimi w ziemię wprzod, nim śmierć zapadnie, Albo zaś w księżą, jeśli krewna nie ukradnie. [...] jako bałwochwalce swego depozytu, Jako sługi Mamony do zębow ich zgrzytu, Głębiej piekła z Judaszem spychają pospołu. PotFraszBrück II 410.
Awizuię Awizować kupca do oddania pieniędzy. T III 14.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
liczyć pieniądze (
sz. zm.):
Tych piniędzy ktores przyniosł nie liczył Podskarbi az poodiezdzie twoim. PasPam 64.
Pytam [...] co to za piniądze liczą? Odpowie nam tez to na podkowy PP Mieszczanie ofiarowali z łaski. PasPam 153v.
Kazałęm tedy gospodarzowi pilnować kiedy iuz będą liczyć piniądze. PasPam 153v.
Liczemy piniadze zawarszy sie zemną w Sklepiku iednym bardzo cięmnym, o iednym tylko okięnku na Zamku w tyle S. Kazimirza. PasPam 180.
◆
Związki frazeologiczne:
◆
pieniądze nie trzymają się kogoś »ktoś jest rozrzutny, łatwo wydaje pieniądze«:
Nie miał szczęscia do piniędzy poprostu niechciały się go trzymac. PasPam 179.
◆
gołe pieniądze:
Mnie tez bardziey appetyt pociągał ad pingvem Globum nizeli do gołych piniędzy. PasPam 220.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
oddać przez bank pieniądze:
Oddáć przez Bánk pieniądze Argentum alicui rescribere, Perscribere pecuniam, nummos alicui scribere. DasHünDict Ooiij.
▲
dawać pieniądze na bank:
Dáię ná lichwę pieniądzé/ ábo ná bánk/ Colloco pecuniam. Pecuniam in quaestu relinquo: pecunia in quaestum et fenerationem translata: [...] Dáć ná máiętność/ ná folwárk/ [...] Vwięzić pieniądzé/ robić pieniądzmi [!]. [...] vide Lichwę biorę. Kn 112.
▲
gotowe pieniądze:
Tam ma apn Podskarbi zastać cos gotowych piniędzy. tedy obiecuie Wąm z tych zaraz wyliczyć [...] My iednak czym lepszym niezapomniemy was opatrzyc feliciori tempore. PasPam 179.
▲
oddawać pieniądze przez bank:
Oddáię pieniądzé przéz bánk/ ná bánku vkázuię/ posyłam do bánkierzá ná się kártélusz pożyczálnikowi. Rescribo alicui argentum. Kn 594.
▲
języczne pieniądze »kara pieniężna za lekkomyślne mówienie«:
Języczné pieniądzé/ winá pieniężna lékkomowności. Linguarium, [...] est pecuniaria multa incauti sermonis, seu quod penditur pro lingua temere locuta. [...] Linguarium dabo. Verba mea redimam. Damno castigabo promittendi temeritatem. quae omnia idem fonant. Non rectè [...] linguae thecam nomine linguarij hîc intelligit, quem refellit [...]. afferrens analogias vasarij, cesarij, vnguentarij, [...] pro pecunia data vafis, cerae, vnguentis parandis [...]. Kn 248.
◆
Związki frazeologiczne:
◆
piniądze zbierać:
◆
pieniądze sypać, sypać pieniędzmi »lekkomyślnie wydawać pieniądze, nie liczyć się z wydatkami«:
Francuzow w Warszawie więcey nizeli owych co Cerberowe rozdymaią ognie Piniądze Sypią praktyki czynią a naybardziey nocne. PasPam 188v.
Sypano Piniądzmi w Polszcze ze by dopiąc swego. PasPam 197v.
●
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa:
●
Pięniędzmi bogactwy mądry władnié/ głupi iem służy. KnAd 837.
●
Wolałbym ie (te pieniądzé ktorych prosisz/ ábo kupno) w błoto wrzucić. ábo do szpitalá dáć. KnAd 1252.
●
Jak w błoto wrzucił pieniądzé/ koszt. KnAd 294.
●
Chłopiętom do sádu/ Białogłowie do táiemnic/ Kosterze do pieniędzy. Nie powierzay kluczy. ŻabPol B4v.
●
Każ temu smrodowi ábo béstyiey gębę pieniędzmi zátkáć. KnAd 242.
●
Nie nasyci głodnego pełen wór pieniędzy, Jeśli chleba nie kupi [...]. PotFrasz4Kuk I 419.
●
Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]