Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: POROH I || POROG || POROCH

Słowniki:
SXVI (poroh), L (poroh; XVII-XVIII), SWil (poroh), SW (poroh), SJP (poroh) notują
SStp, Kn, T nie notują

Formy: lp Ms. porohu; ~ lm M. uż. nosob. porogi // porohy // porochy; D. porochów // porohów; porohy; B. uż. nosob. porohy; N. porohy; porochami

Etymologia: <rus. poroh 'próg'>

Znaczenia:

»poprzeczny próg skalny w korycie rzeki«: Czy mniema/ żeby iego zamysły szalone Taić się do tąd miały? Miasto obnażone/ Mit niedoszły s Polaki/ ná Porohach trwogi? Co czyni że y sobie/ y swoim ták srogi? TwarSLeg 28. Porohy ná Dnieprze, zkąd Kozacy spadaią. TwarSLeg 28 marg. W czym ieśliżby z Kozakow miała być przyczyn.á/ Natych bando surowe/ y na gardle wina: Ieszcze wyszłá ná on czás w Chocimskim Taborze/ Gdzieby kto spaść z Porohow ważył się na Morze. TwarSLeg 31. Jako zaś z drugiej strony, żeby junak płochy do carskich nie przepadał granic za porohy, i gdzieby się poważył, żeby ich hetmani do Jasnej także Porty bywali wydani - co gdy będzie z obu stron, nie bawiąc się słowy, już pisać pakta możemy, już pokój gotowy. TwarSLegK 127. [...] Piłeś go [Dniepr] wyżej przy pierwszym porohu Kodackim, piłeś czarną wodę z Bohu [...]. MorszAUtwKuk 55. [...] Także Dnierp ukrański, który częste łupy Aż z Stambułu odwoził w kozackie chałupy, Stąd i Sławutą rzeczon, że mu nie był srogi Bisurmaniec ni Krymczyk, ni straszne porogi [...]. MorszAUtwKuk 175. Potrawiwszy Kozacy, ktore mieli trochy Radziby się co rychley, witali z Porohy Iednę tylko rzecz małą dam wam do uwagi Widzimy iako wszyku Bisurmanin nagi Kupy się tylko trzyma iako gdy o Wilku Czuią swinie; wyiąwszy co męznieyszych kilku. PotWoj 124. Kozacy się tez z Dnieprem, y z swemi Porohy Na wieki pozegnaią [...]. PotWoj 192. Nie będzie im rzecz ták nowá słucháć o Koczubeiách, Perekopách, Chortycách, Porohách. FredKon 68. Á że ná Bohu żadnych Porohow. (iáko ná Dnieprze) nie masz, snádniey á niemal bliższą drogą niźli Dnieprem, z samey Tureckiey ziemi, áż do Báltyckiego Morzá státki chodzićby mogły. FredKon 113. Raczey Wislnemi zapasc Porohami Potaiemnie pod zamek szybkiemi łodziami DrobOpow 202. KOZAKOW tych sedes była zá Porohami Rzeki Dniepru, stąd Záporohscy mázwani Kozácy. ChmielAteny II 707.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ porohy dnieprowe (sz. zm.): Iusz go widał oczyma, nierzkąc słuchał o niem Wielki Cesarz Turecki: gdy znalasszy Przescie Przez Dnieprowe Porohy; palił mu Przedmieście Pysznego Carogrod:[...]. PotWoj 51. Przez Wałaską Multanską Ziemię przpadaią Pod Porohy Dnieprowe, kędy zapływaią wały Dniepru do Pontu DrobOpow 123.

◼ Przenośnie: ◼ Aleby raczey naszy tu Traktaty rwali A pociechy hardemu Poganstwu nie dali Więc Rzeczypospolitey imieniem to cały Rozkazuią: Porochy zeby Pokoy miały Bowiem natym dzisieyszy mir gruncie zawisnął Zeby się ani Kozak, na Morze nie cisnał Ani Tatar w Podole [...]. PotWoj 207.