Słownik XVII wieku

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ [Architektura] pospolita: Architektura [...] dzieli się na Architekturę Kościelną [...] pospolitą [...] woienną. BystrzInfElem C4v. ▲ pospolity aforyzm: Według pospolitego afforyzmu; non iacet in molli veneranda scientia lecta. MikSil 284v. ▲ aksjoma pospolite: Axioma pospolite: In dubiis benignius interpretandum. SolGeom II 144. [...] áby [...] umieli poznawáć choroby, náczym wszystká rzecz należy, według áxiomá pospolitego. Medicus in tantum bene curat, in quantum bene cognoscit. CompMed 3.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ gospoda pospolita: Gospodá pospolita/ gościnny dom/ gościniec. Hospitium [...]. Inuitare hospitio, discedere ex hospitio [...] Taberna diuersoria [...] Kárczmá aliud est. Szynkowny dom. In pagis Poloniae utrumq[ue] simul est, et in oppidis. Kn 204. w gospodzie pospolitey ma gospodę. T III 408. ▲ pospolite ruszenie »powszechna wyprawa na wojnę szlachty posiadającej ziemię«: WMMPanu nic nie mowiono choc 40 000 Talerow od Posła Francuskiego wziąłes, I ta to iest racyia czemu się WMM Pan boisz ruszyc Pospolitego Ruszenia. PasPam 194v. Wici na Pospolite Ruszenie wyszły. PasPam 235. ▲ pospolite ruszenie »szlachta (oraz sołtysi) zobowiązani do udziału w wojnie wraz ze swymi pocztami z tytułu posiadania ziemi«: Wolałbym paść Swynie nizeli z Pospolitego Ruszenia kommoderowanych prowadzić na Podiazd. PasPam 238. ▲ pospolitym ruszeniem »o psach myśliwskich: gromadą«: Charty były [...] tak rącze ze nie trzeba było nigdy zmykać do zaiąca y do liszki tylko iedno Ktore kolwiek alternatą [...] Do wilka zas to iuz Pospolitym Ruszeniem. PasPam 256. ▲ bez pospolity: BEz w drzewo wyrasta: Ieden pospolity/ który przy płotách/ przy párkánách roście. Drugi czarny/ ábo leśny/ ábo czérwony. Iest trzeci wodny/ Káliná. SyrZiel 1504.

POSPOLITA
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

»jest właściwe«: U nas to w Polszcze pospolita po siódmym roku dawać dziecię do szkoły, a skoro dochodzi lat czternastu, choćby się uczył dobrze i miał ingenium dobre, to go do dworu dają, albo na żołnierską; anoby trzeba dziecięcia dotrzymać do lat 24 w szkole. RewerListCz II 252. Trawią cáły dźień koło piły/ ná piiáństwie/ y ná gorśzych rzeczách: bárzo rozne máią serce od vst. niemász narodu ktoryby lepiey mogł pokryć zły towar przez zmyślenie/ y coby sztuczniey oszukiwał: nie krádną/ ále rozbiiáią: po źiemi y po morzu pełno iest rozboynikow: zábić zdrádą/ poduśić dźieći skoro się iedno vrodzą/ áby się nie kłopotáć/ y nieprácowáć około wychowánia ich/ iest to v niech pospolita/ iáko też y sámych śiebie zábiiáć. BotŁęczRel II 28. Pospolita to byłá w Mechiocán y w Peru y w kráiách pobliskich po śmierći Inghi/ y inszych pánow/ zábiiáć żony ich/ y vrzędniki/ y sługi w ktorych się bárźiey kocháli/ ábo ie też żywo grzebli z nimi/ żeby im ná drugim żywoćie nie schodźiło ná posłudze ich. BotŁęczRel V 5. Pospolita to v ludźi/ że káżdy niemal vtyskuie ná swą nedzę y doległość: ále gdyby przyszło ná frymárk/ álbo do rownego dźiału: śiłáby ich cofnęło ná zad. BudnyBPow 8. Pospolita jest, że każdy pan ma swe rozmaite sługi, jedne dalsze, a drugie bliższe. SaadiOtwSGul 11. To trzebá ná przestrogę myśliwcżą wiedźieć/ iż między gońcámi pospolita to/ że przebiegáią/ iedni drugim przodek odeymuiąc/ co nie iest wádá: y lubby kto rozumiał/ żeby bez tego lepiey/ ále to znośić przydźie/ bo to przyrodźona gońcom/ y nie może być inácżey. OstrorMyśl1618 38. Ten Appetit zły troiákim rodzáiem lekow bywa znieśiony: naprzod ditą przećiwną według wilgotnośći zbyteczney ktoreykolwiek będącey/ wszytkim wobec/ iednák to pospolita ma być/ áby vżywáły pokármow mierno/ á dobrych/ nie tłustych/ nie słodkich/ áni też tákich/ ktoreby się bárdziey wsmrod niż w pokarm obracáły [...]. CiachPrzyp Bv. Dla tegoż/ pospolita iest świętym Bożym/ ná tym świećie tym się bárziey w boiáźni Bożey trzymáć/ im większe w-sobie dáry Boskie máią/ i im więcey w służbie Bożey trwáć/[...] postępowáć sobie się zdádzą. DrużbDroga 83.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]