Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: *POTŁUCZENIE, *POTŁUCENIE

Słowniki:
SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T, L nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1613

Formy: lp D. potłuczenia; C. potłuceniu; B. potłuczenie; Ms. potłuczeniu; ~ lm B. potłuczenia

Znaczenia:

1. »obrażenie ciała powstałe na skutek uderzenia, urazu; miejsce na ciele, w którym powstało takie obrażenie«: Vrázom/ potłuceniu [!]/ proch Korzenia iego [tataraku]/ co czwierć łotá záważy/ z kwáterką miodu pitego vżywány/ iest lekárstwem. SyrZiel 21. Zásiniáłości z zbicia álbo z potłuczenia rospądza [korzeń tataraku]/ Chustę álbo gębkę w ciepłey iusze iego máczáiąc/ y mieysce zásiniáłe náparzáiąc. SyrZiel 21. Płucom iákokolwiek obráżony[m]/ bądź z potłuczenia/ z zbicia/ y pogniecienia/ bądź z ránienia/ tę polewkę piiąc/ y piersi nioą nágrzéwáiąc/ dobrze czyni. SyrZiel 119. Zerwániu wnętrznemu/ z potłuczenia y z zbicia/ zá spádnieniem z wysoka/ iest rátunkiem [olejek lubszczykowy]. SyrZiel 244-245. Toż też lekárstwo rospráwia krew w żołądku zsiádłą/ ábo ná ktorymkolwiek innym mieyscu/ bądź z potłuczenia/ álbo z bicia/ bądź z iákiey inney przyczyny. SyrZiel 385. TrepNekLib 109. Do Mińska jadącego znosił mię koń w sankach, i wywróciwszy w impecie, potłukł mię bardzo, żem długo kawęczyć musiał. Introdukowaliśmy relikwie św. Felicyana do oo. jezuitów mińskich, któréj introdukcyi opisanie vide sub titulo "Orbis Pol. actorum." Wyjechaliśmy z Bakszt do Rohotnéj 10 Februarii, jam w tém potłuczeniu jechał w słabości zdrowia; stanęliśmy w Rohotnéj 22 Februarii. ZawiszaPam 158. Náywiększe żoná od męża cierpiąc potłuczenie, zá znák miłości poczyta, Białogłowy y kurczęcia same nie zárzną, dla tego w niebytności męszczyzny domowego, z kurą y z nozem stoią przed chałupámi, czekaiąc ná przechodzącego męszczyznę, aby zárznął [w imperium rosyjskim]. ChmielAteny II 423 [433]. Służy [balsam siarczany] ná spadek y potłuczenie smáruiąc. VadeMed 33. Oleiek zrobiony zmásła służy skutecznie ná pedogrę, ná pokurczenie żył, ná potłuczenie y siności [...]. VadeMed 57. MASC NA VRAZY spadki, potłuczenia, zerwánia, ták do picia iáko y do smárowania. VadeMed 269. [...] służy ten Oleiek ná urázy, potłuczenia, spadki [...]. VadeMed 277.

2. »przygniecenie do ziemi; zniszczenie«: Iest y nota o tem (iako Siwiec ten cu[m] assistentia D[omi]ni poziwał pan od nie[g]o kilku samsiadow sliachty o spasięnie, y zboz psy potłoczenie.) [!]) co Iest in Actis Terr(estr)ibu(s) Sydloucen(sibus) circa 1556 abo 1560 y 1570, ktore Kziegi przeniesiono do Wislice. TrepNekLib 109.