Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1603

Formy: lp M. powietrze; D. powietrza; N. powietrzem; Ms. powietrzu

Znaczenia:

1. hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiPismo swięte sposob życia takowych ludzi wybornie określa, przyrownywaiąc ie do lotu strzały ktora w powietrzu żadnego nie zostawuie po sobie śladu. Monitor 38.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ burza powietrza, na powietrzu burza (sz. zm.): Są lekarstwa przystoyne/ y według náuki kościelney przeciw grádom/ y burzom powietrza. SpInZąbMłot 280. Constancius záś Cesarz [mówi]. Wiele tákowych iest, ktorzy zá czárámi się udawszy, burze ná powietrzu czynią. SpInZąbMłot Przedmowa. W Wielkiey Polszcze, w Woiewodztwie Sędomierskim, Powiecie Opoczyńskim y Radomskim, znagłá powstáłá ná Powietrzu burzá, y niezwyczáyne grády, ktore iáko iákie z Niebá padáły głazy. HaurEk 61. Mogą [żywioły] pomocą czartowską ná powietrzu y morzu vczynić burze. WisCzar 37. ORAGE [...] Tempestus [...] Procella [...] NAWAŁNOSC fala burza. Burza wielka powstała ná powietrzu wicher szturm záwierucha. DanKolaDyk II, 315. ▲ bydlęce powietrze morowe, powietrze bydlęce:

2. »pomór, zaraza«: Byłem na Ukrainie w dobrach swoich, kędy nie wiele zmieszkawszy do Litwy musiałem regres uczynić dla powietrza wkoło grasującego. ZawiszaPam 32.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ powietrze morowe: Od powietrza morowego záchowywa [wino z kopru]. SyrZiel 394.

3. »klimat, atmosfera«: Z cudzych krajów powróciłem, w których cały czas przepędziłem w alteracyi zdrowia, bo mi powietrze tameczne nie służyło... ZawiszaPam 26.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ powietrze bydlęce: ▲ bydlęce powietrze morowe: ▲ wolne powietrze (sz. zm.): Ma też być miejsce obierane dla stajni, gdzieby powietrze dobre, wolne, a nie zacieśnione od smrodów było [...]. DorHipTur 79. Z takiej tedy ciasnoty i głodu ludzie chorować i umierać muszą; bo objadszy się krup, a wody na to opiwszy, w smrodzie siedząc, wiatr i wolne powietrze niskąd nie dochodzi, umrzeć musi. NiemPam 253. ▲ na powietrzu »na zewnątrz, na otwartej przestrzeni, na dworze«: Tákiey widzenie wiele innych świętych ludzi widziáło/ y głosy słyszeli ná powietrzu. OkolNiebo 30.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ na wolne powietrze »na zewnątrz«: [...] on [Karol] się tym Czasem wrocił do Gospody Swoiey wymawiaiąc się ze go w Chłopskim domu bardzo teskno było y dlatego chąc z bolescią musiał winisc na wolne powietrze. HistŚwież 117-118.