W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 30.11.2012
PROFES rzecz. m
Słowniki:
SStp, SXVI, Kn, T, L (XVII w.), SWil, SW, SJP notują
Formy: lp M. profes; B. uż. żyw. profesa; ~ lm M. uż. osob. profesowie; D. profesów; C. profesom; N. profesami
Etymologia: <łac. professus>
Znaczenia:
1.relig. »zakonnik po ślubach«: Czego nie wiedząc ábo nie rozumieiąc P. Pleban powiáda/ że tym co czwartego slubu nie máią/ wolno wyniść z zakonu/ poniewasz profesámi nie są/ gdy sie im podoba. SzemGrat 36. Jezuitom bráć/ áni chowáć/ áni dawáć/ náwet áni biedniey wody bez dozwolenia stárszego y wiádomości nápić nie godzi sie. Stársi zásie intratámi szafuięcy/ ktorzy pospolićie profesowie bywáią/ dáleko bárdziey wtym ręce związáne máią. SzemGrat 39. Profés/ zakonnik co ślub iáwny uczynił. [...] Hieromonachus [...]. Kn 823. Hieromonachus, Gr. Profés. KnŁacPol 349. Professus. Jáwny. [et] sub. Profés. KnŁacPol 623. W tym [kosciele] nácya Niemiecka niegdy nabożeństwo swe odpráwowáłá: ále zá Krolá Stepháná Oycom Iezuitom Professom/ náuką y przykłády dobrymi pożytek w duszách ludzkich czyniącymi dány [...]. PruszczKlejn 40. PROFES, PROFESSE [...] PROFES Profeska co Professyą śluby w iákim zákonie czyni. DanKolaDyk II, 391. Jest Oliwski Profess X. Białobłocki, zacny y barzo rodowity w Prusiech Szláchcic y dawny Indigena. DanOstSwada 26. [...] jeżeliby śię z Klasztorze nie znalazł Szlachccic, tedy nakazano, żeby z inszego Klasztoru wźiąć teyże reguły Professa lub świeckiego Xiędza z kondycyą żeby uczynił Professyą. ŁubHist 191. Profes, zakonnik co ślub iawny uczynił. angetretener Ordens-Bruder. Profés Religieux qui a fait profession. T III 1621.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: dom profesów »część klasztoru, w której mieszkają zakonnicy po ślubach«: [...] nabożeństwu ktore teraz do tákiey doskonáłości przyszło (z czego niechay będzie Pánu Bogu cześć y chwałá) wielkie pobudki podał [Ks. Skarga] y mieszkáiąc tu cztery láta/ á w kazániach vtáwnie prácuiąc/ dom Professow/ álbo mieszkánie przy ś. Bárbárze [kosciół w Krakowie] Oycom sposobił. BirkSkar 12. [...] czwartego slubu Professowie (oni co (...) domámi profesow rządzą y rządzić mogą) przysięgáią Bogu i zakonowi. SzemGrat 41. gdy do Nowicyatu, z Domu Professow powracał. nieznaiomy młodzian, drogę mu zaszedszy, nie małą w złocie summę ofiarował. NiesKor II 92. Pierwey w Domu Professow y w Collegium posługi kuchenne odprawował, á potym do S. Jędrzeia posłany był. NiesKor II 665. ▲ czwartego ślubu profes: [...] ná to wszyscy czwartego Slubu Professowie [...] przysięgaią Bogu y zakonowi, tegosz dnia záraz po uczynieniu Slubu czwartego, tymi własnymi słowy. SzemGrat 41. ▲ profes jakiegoś zakonu (sz. zm.) »zakonnik, który złożył śluby w tym zakonie«: Tegoz Roku Die 11 Juny Sławetna Katarzyna Foxowiczowna a Adama Pawluskowicza Miesczanina [?] y Kupcza Zywieczkiego, Małzonka, przyszedszy w Nawiedziny do Xiedza Pawła Stefana Brzuchanskiego, Prof[e]sa Zakonu Bernardynskiego [...] spadła na doł. KomonDziej 218. z tey [Ludwiki Leszczyńskiej] był syn Michał Koronowski Profess zakonu Cystercyeńskiego, y corka Angela Zakonnica. NiesKor II 180. Co się tycze tego, czy był ten Paweł Zakonu S. Dominika Profess, zda mi się bydź nie pewna Długosza relacya. NiesKor II 335. Długosz [...] powiada, że Henryk Kietlicz zakonu Minorytow, klasztoru S. Jakuba w Wrocławiu profess [...] wstąpił na Arcybikupstwo Gnieźnieńskie. NiesKor II 514.
2.przen. »mistrz, nauczyciel«: Tak mu to smakuie to Marsowe Pole Nie Tyro [uczeń] ale Profess iuz iest w iego szkole. PasPam 273v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz zakonnik, profeska, profesyja I.
Autorzy: SPas, MBM