Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: PRZYCIĘŻSZY, PRZYCIĘSZY

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (bez cyt.), SWil, SW notują
SStp, SJP nie notują

Formy: lp M. m przycięższy; ż przycięższa; n przycięższe; D. ż przycięższej; B. ż przycięższą; N. m przycięższym; lm M. nmos przycięższe // przycięsze

Znaczenia:

1. »dość dużo ważący«: Prawda to jest, że [petarda] jest cokolwiek przycięższa i ma być lana z dziesięci funtów miedzi, a jeden lautercyny purgowany, a nie mając petardy mozdzerz kuchenny dobry będzie albo też urobić drewnianą, jakoć pokazuje petarda 12 z obręczami żelaznymi, i tak ile będzie większa i sciśniona w bramie gwintami, tym większy uczyni efekt. AquaPrax 329. Miáwszy kurrent drewniány przyćięższy okrągły. Włoż szczyptę obrzynkow złotá u Goldtszlágerá kupionego álboli w kśięgach gotowego. Trzyy kurrrentem ták długo/ aż się w tárćiu pokázowáć będą iákoby bąbelki/ álbo poki będziesz rozumiáł. SekrWyj 175. Mieysca bliskie gruntu mineralnego, osobliwie saletrzystego, siarczystego, koperwasowego, marglowatego, powietrze swoiemi exhalacyami przycięższe czynią. BystrzInfArch B. Te tedy humory że są w początkach gęstsze, i w porownaniu powietrza przycięższe, nie wyżey iako ná kilka łokci wzbiiaią się nad ziemię, i oczom naszym przeźroczystość zasłaniaią powietrza. IwanZeb 115.

2. »sprawiający dość dużo trudności«: Przyćięższy/ Subgrauis odor […] Submolestum est mihi. Submolestè fero […] Semigrauis […]. Kn 780. Jako zaś przedtem, gdy przycięższą w kamieniu mieli robotę, miano wzgląd na to i przypisowano im, to i w tym pomiarkowanie będzie jako i przedtem. InsGór 85. Práwdać że ten obowiązek zupełnego na się zbrodńi swych wyznaniá przyćięższy iest/ wszákże nie iest ták dálece trudny/ y niepodobny/ żeby mu człowiek (iáko niektorzy rozumieią) dosyć uczynić nie mogł [...]. BujnDroga 95-96. Choćbyś czego z trudnośćią wielką y przyćięszszym sposobem dostąpić mogł, do tego śię przez gwałt nie bierz. MazarInstr 127. A choćiaż zda śię być tá sedulitas przyćięższa y czyniąca nauseam; kśiążká facit amaricari ventrem, potym super mel dulce będźie to volumen. BystrzPol D8v. Lecz gdyśmy zá Miasto wypłynęli, gdźie Rzeka Atar w Rhen wpádá, ktory daleko iest bystrzeyszy, y fale wielkie ná nim, ktore máłym łodźiom przyćięższe, zwłaszcza, ześmy niedoskonáłego mieli Sztyrnika. UrfeRubJanAwan 171. Dobytki, stada, y drobnieysze trzody, Jako przycięsze w podroży zawady Chcieycie wyprawić do Egyptu wprzody. ChrośJóz1745 Qv. Przyćięższy. etwas schwer. un peu pésant; un peu lourd. T III 1738. Między nieregularnością wychowania dzieci, i to iest niemałym błędem, zamykać ie pieczołowicie w izbach, niepozwalać im świeżym oddychać powietrzem, a przecież nad to nie iest im nicpotrzebnieyszego, ani nic się tak do ich zdrowia nieprzykłada, iako, gdy zaraz z młodu od urodzenia się świeżym powietrzem zyć i oddychać mogą, zabraniaiąc im zaś tego zaraz z pierwszych młodości czasow rosną słabowitemi, do żadney pracy ciała zwłaszcza przycięższey niezdatnemi, a na kształt zimowych szparagow na w wpułzgniłym powietrzu zrosłemi [...]. TisPerzPorz 27-28.

3. »o człowieku: surowy w stosunku do kogoś«: Alexánder Biskup Płocki dźiesiąty, nie konkurruiąc o tę infułę, obrány, luboć go y nauká y pobożność, zdolnym do niey czyniłá, wstąpił w roku 1129, od Jákubá Arcybiskupá Gnieźnieńskiego poświęcony y konfirmowány, wszystek się udał ná to, żeby był zepsowáne niektorych obyczaie, w lepszą klubę wprawił, przycięższy ná tych, ktorzy dálecy byli y po napomnieniu, od popráwy; łáskáwy ná dobrych, siedząc ná tey Kátedrze lat dwadźiescia y siedm, y z życia, y z niey ustąpił 1156: pierwszy Kátedrę tameczną drewnianą zwaliwszy, z muru stáwiáć począł. NiesKor II 49.