Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1623

Formy: lp M. przyjaciel; D. przyjaciela; C. przyjacielowi; B. uż. żyw. przyjaciela; N. przyjacielem; W. przyjacielu; ~ lm M. przyjaciele; D. przyjaciół; N. przyjaciołami; przyjaciółmi

Znaczenia:

1. »człowiek sprzyjający, życzliwy komu, druh«: Dowiedziawszy się omnie dobrzy rozni Przyiaciele przyszli a ia u ognia w koszuli siedzę a zagrzewam się owym miodem. PasPam 67-67v. Pozegnałęm się zdobremi przyiaciołami. PasPam 70. Na to są domownicy nasi przyiaciele. PasPam 77v. Substytut Lubo moy wielki przyiaciel iuz się zęmną od zalu y gniewu zegnać y widzieć Niechciał. PasPam 122v. Był w ten Sens pisany [list] Mnie Wielce MSCi Panie Pasek Moy MSCi Panie y Przyiacielu. PasPam 170v. Znowu na Wierzchu Intytulacyia Memu Wielce MSCim Panu y przyiacielowi. PasPam 171. Naziezdzało się krewnych Samsiadow dobrych Przyiacioł dosyc. PasPam 178v. To dobry przyiaciel Oyca mego y moy. PasPam 198v. Gdy by mozna, mowić znią dzis y wyrozumiec iakim mi iest przyiacielem. PasPam 222. W Tydzięn po węselu Iedzie Pąn komorowski Podstarosci Nowomieyski po Deklaracyią Ostatnią do Moiey Paniey a prawie iuz na wesele zprzyiaciołmi. PasPam 225v. Kiedy Ludziom trzeba przyiaciela, to cie znaydą. A kiedy go ty zas potrzebuiesz tego trzeba z swiecą szukać. PasPam 249v.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Przyiacioł wiéle/ bogactw wiéle. KnAd 968.

2. »małżonek«: Odiezdzaiąc znowu przed Zoną klęknął y poiechał. A ona poczęła płakac z tego zalu że to przecie miawszy przyiaciela iak by go nie było. PasPam 83v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ przyjaciel krewny: ein Blut-Freund/ Przyjaciel krewny [...]. ErnHand 307.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Ná iédnę się broń/ obronę/ dowod/ przyiaciélá/ nié spuszczay. KnAd 529. ● Kunsztarzá ábo błazná rádzi wszyscy słucháią/ lécz go zá przyiaciéla nie máią. KnAd 1304. ● Kto z mądrymi chodzi, mądrym będzie, przyiáciel głupich, podobnym im będzie. BirkOboz 74. ● Przyiacioł wnét dość nabędziesz: Jéśli nic nié bráć/ wiéle dáwáć będziesz. KnAd 968. ● w potrzebie przyiaciela poznać. den Freund erkennet man in der Noth. on connoit l’ami dans la nécessité, au besoin. T III 1571. ● (war.) Práwá brew przyiaciela, lewa opak znaczy, Ieźli go oko swierzbi; mowi, że zápłáczy. DuńKal Qv. ● Przyiaciélá sobie szanuy/ á z niego lékcé nié żártuy. KnAd 962. ● Przyiaciélá bácznié obieray/ á obrawszy mocno trzymay. KnAd 961.