Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1616

Formy: bezok. puścić; ~ cz. prze. lp m 1. os. puściłem; 3. os. puścił; lm mos 1. os. puściliśmy; 3. os. puścili; ~ cz. zaprze. lp m 1. os. puściłem był; n 3. os. było puściło; ~ cz. przy. pr. lp 1. os. puszczę; lm 1. os. puściemy; ~ tr. rozk. lm 2. os. puśćcie; ~ tr. przyp. lp m 3. os. puściłby; ~ tr. przyp. prze. lp m 1. os. puściłbym był; ~ im. uprz. puściwszy; ~ nieos. cz. prze. puszczono

Znaczenia:

1. »pozwolić odejść, oddalić się; wypuścić z rąk, zwolnić«:

Rekcja: kogo co

Woła na nas dla Boga iuz mię pusccie bo mię rozerwiecie. PasPam 59v. Widziałęm ze nikogo zywcem niepuszczono. PasPam 90. Nasz pierwszy Towarzysz Drozdowski [...] począł tonąc konia pusciwszy. PasPam 112. Był mi potym rad od obiadu Niepuscił dyszkurował pił za zdrowie P. Woiewody. PasPam 172. Tak ci ledwie Skoro iuz tez mało rzec mogły y z bity z ziębły Puscilic go. PasPam 177v. Choc bys się na nas porywał to cię niepuscięmy dzis [...] ale iutro poiedziesz. PasPam 220v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ puścić żal mimo się:

2. »zrzec się czego na stałe a. czasowo; zapisać, wydzierżawić«:

Rekcja: co

Puscił im Rodzić moy Kamięn tamem ich osadził na pierwsze Gospodarstwo. PasPam 226v. Drugą Część kupiłęm u Panow konsukcessorow y pusciłem te obiedwie częsci Corce zony moiey Iadwidze [...] Pusciłęm im to złaski nie biorąc od nich z tego nic. PasPam 235v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ puścić w arendę, przez arendę: ◆ w posesyją puścić »wydzierżawić«: Kiedy wracać albo w dalszą Posessyią maiętność puscic nie miło otym słuchać. PasPam 285.

3. »pozwolić wejść, wpuścić«:

Rekcja: kogo

Chcieli niebozęta przed Polakami ucieć do Nieba alec ich tam niepuszczono zaraz S. Piotr przywarł fortki. PasPam 60v. Stanelismy tedy w ich Obozie Rozdano kwatery tak iako w iakim miescie Litwysmy tam iuz niepuscili, ktorzy zanami przyszli. PasPam 113v. Ey MSCi Panie kaz nas WSC. Puscic do Sieni, bo sam pomarzniemy. PasPam 143v.

4. »wysłać w jakimś kierunku, wypuścić«:

Rekcja: co

Nocą tedy wzięli [Szwedzi] zbulwarku okręt kupiecki [...] Znapalili [zapalili] go puscili miedzy okręty olęnderskie od ktorego zaraz ieden się okręt zapalił. PasPam 69. Po wzięciu kamięnca puscili Tatarowie zagony głęboko alec im się nie poszczęsciło z łaski Bozey. PasPam 236.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ głosy puścić: ◆ puścić tuman »rozgłosić nieprawdziwą, przesadzoną wieść«: Takieli Rebellizant ktory przy Turkach stawa dla tego że by gu [go] Luteranskie Prowincyie Supplementowały Piniądzmi puscił ten Tuman między nich że Turcy eo fine Woynę ponieśli że by Relligią Rzymską zniszczyć a Luteranską na to Mieysce postanowic. PasPam 277.

5.przen. »pęknąć, rozerwać się«: Tnie mie z Tyłu w łeb [...] trochę w iednym mieyscu Axamit puscił. PasPam 88v-89.

6. »o zamarzniętej powierzchni wody: roztopić się«:

Rekcja: co

Odcieni lod Siekierami co było morze ieszcze z brzega niepusciło. PasPam 61v.

Związki niejednoznaczne względem znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ puścić wiatr: NaborWierBar I 176.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ puścić kogoś wolno (sz. zm.): Y tak z nich piechotę uczyniono y wolno do krola puszczono. PasPam 200. [...] Krol dobywszy Warszawy radził z Senatorami co miał czynic z temi Szwedami ktorzy się mu poddali czy ich zostawic przy słowie y puscic wolno czy też zatrzymac do czasu pod uczciwą strażą? HistBun 41. ▲ wolnym kogoś puścić: [Szpieg wysłany przez kardynała] gdy w szkocyią wiechał uchwycony y za Szpiega miany gdy się mienił Francuskim slachcicem na peregrynacyią wyprawionym gdy mu nie wierzono y wszytkie rzeczy do naymnieyszey przetrząsniono, siodło nawet splondrowano a listow zadnych nie naleziono procz Paszportow podroznych wolnym go puszczono [...]. HistŚwież 110-111. ▲ puścić wiatr(y): Babo, która gdy puścisz wiatr z zadu sprośnego, Pukasz właśnie jak z działa gnojem nabitego... NaborWierBar I 176.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ strach komuś w oczy puścić »przestraszyć kogoś«: [...] pod zasłoną wprawienia w rezę rządu domowego, uczyniwszy, co się z kim zda i strach wszystkim dopiero w oczy puściwszy, extremae servitutis iugum na karki nasze snadniej było włożyć. AktaPozn I/1 338. ◆ puścić żalowi wodze »nie powstrzymywać swojego smutku«: A Gracyan y namniey niemysląc o drodze Pusci wsciekłe Gniewowi y zalowi wodze [...]. PotWoj 17. ◆ mimo się puścić żal »wybaczyć«: Ktoz nieprzyzna Io KMSCi o koło dobra Pospolitego Pieczołowania? widząc iak niewymowny mimo się pusciwszy zal [...] Seym piąty po rozerwanych czterech Stanom Rzpty składa. PasPam 216. ◆ strach komuś w serce puścić »przestraszyć kogoś«: Idziesz ná smierć? toć Sáncty ták strászny y mężny? Zeć strách w serce y w oczy puścił niedołężny? CorMorszACyd 179. ◆ puścić przed sobą strach: [Dowódcy szwedzkich wojsk] chcąc przed Sobą puscic strach niiaki List Sadowskiego slą do Oycow taki: Ze Duklas z nięmi idzie w tę tu Stronę Maiąc z Armatą Woysko zgromadzone [...]. OblJasGór 172. ◆ puścić na azard życie »ryzykować życie«: Puscił na azard dla Oyczyzny zycie swoię nieiaki Skrzetuski y przebrawszy się po chłopsku pobrał listy od Wodzow do Krola. HistBun 12v.