Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: RUMIENEK, RUMIANEK, ROMIONEK, *RUMENOK, *RUMINEK

Słowniki:
SStp (rumianek, rumienek), SXVI (rumianek, rumienek), T (rumianek), L (rumianek; rumienek w cyt.; XVI), SWil (rumianek), SW (rumianek, rumionek), SJP (rumianek) notują
Kn nie notują

Formy: lp M. rumienek // rumianek // romionek; D. rumienku // rumianku; C. rumienkowi; B. uż. nżyw. rumenok // rumienek // ruminek; N. rumiankiem; ~ lm M. uż. nosob. rumienki; B. uż. nosob. rumianki

Znaczenia:

bot. »roślina z rodziny złożonych o silnie pachnących kwiatach, występująca w wielu gatunkach, pospolita w Europie i Afryce południowej, mająca zastosowanie w lecznictwie; Matricaria chamomilla«: Tu też przynależy przed otworzeniem abo przed siekániem párzenie lekkie, wárzywszy rumienek, nostrzyk, máieran w wodzie wespoł, przydawszy do tego trochę śpiki Celtyki. PetrSInst E2v. Te drugie Rumienki/ biały y żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793. Anthemis Chamaeleon. Chamomilla. Chamillen/ Hermuntzel Rumień/ albo Rumienek. GuldOn 2. Y Cyndalia y inne zioła Rumianky Bukwice etc. przydac wolno [...]. GrodzMisc 51v. Sadło zWieprza białłego [...] do nasmarowania barci albo Ulow Psczolow z innemi Ingredientiami Mianowicie Romionek Melissa Małmazya [...]. GrodzMisc 108. Chamemelum Rumienek. SłowPolŁac 30. Rumienek Chamaemelum. SłowPolŁac 70v. Między polnym Kwieciem na znájomsze są: Lánysz/ (polna Lilia) Ożanká/ Modrak/ Rumianek/ y tympodobne. KomDobrOrb 39. W tym sadzie jest kilka zagonów zaotłożonych, rumiankiem zarosłych, znać że był przedtym ogród siany. InwKal I 767. Dokryszyny vrobienia Sloz, Rumenok, Masło, miod przasny, v piwie to soli troche Dobrze vparzyc. KunReg 62v. Item weźmi Bukwice, Mácierzanki, Rumienku, pokray, włoż do worká, przeszyi, upraz ná rynce zlawszy ługiem, wyiąwszy, przyłoż ciepło, często odnawiáiąc maczanie. PromMed 25. Warz ruminek w wine [!] piy często, urynę pędzi [...] toż czyni sok z belice często pity. CompMed 346. Rumianek ziele, vid. rumień ziele. T III 1940. Rumień, rumienia, vid. Rumianość. rumien ziele, rumianek, rumieniec. (chamaeleon) Hermelchen, Camillen. càmomille. [...]. T III 1941. Kąpieli tesz ná tę chorobę máią zálecenie wárząc w wodzie ziołá iáko to Mácierzankę, Lebiodkę, Miodunkę, Slaz, Rumianek. etc. VadeMed 109.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ psi rumianek (sz. zm.): Ten Rumien iest ták bárzo podobny Rumienkowi smierdzącemu/ ktory Psim [rumienkiem] zowią/ że pozorem ieden od drugiego rozeznáć trudno/ sámą tylko wonią [...]. SyrZiel 792-793. Moc i skutki. Te skutki więcey Márunce należą niźli iemu. Wszákoż temu Rumienkowi Psiemu służą, iako Dioskorides pisze. SyrZiel 803. Cetula faetida, Psi rumienek [...]. CompMed 22. ▲ rumianek polny: Kwiat rumianku polnego, y krwawniku z sk[o]rką pomaranczową iak herbata zażywany w momencie prawie ratunek przynosi. BeimJelMed 90. Ubodzy ludzie zamiast przerzeczonych skorek kwiat rumianku Polnego albo krwawniku (vulgo millefolium) czy w proszku, czy w essencyi niech zażywaią; a doznaią skutku; ia nie tysiąc ludzi temi ziołkami na febrę wyleczyłem. BeimJelMed 163-164. ▲ rumianek rzymski: Weźmi: Kwiatu Bzowego. Kwiatu Kommonicy Włoskiey, albo Flores Melilothi. Kwiatu Rumianku Polnego, Kwiatu Rumianku Rzymskiego, każdego 2. Garści. BeimJelMed 266. Weźmi [...] kwiecia Rumienku Rzymskiego, Melissowego, Máruny [...]. VadeMed 231. ▲ bot. rumienek biały: Te drugie Rumienki/ [rumienek] biały y żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793. ▲ rumienek błękitny: Piszą o tym zielu [odmienniku] że trzykroć przez dzien kwiát swoy odmienia/ poránu biały/ w południe szárłatney fárby/ wieczor z czerwonábronatney: wszystek kształt iego do kwiátu Rumienku błękitnego podobny. SyrZiel 584. ▲ rumianek ogrodny: Chamomilla, Rumienek ogrodny [...]. CompMed 21. ▲ rumianek śmierdzący: Ten Rumien iest ták bárzo podobny Rumienkowi smierdzącemu/ ktory Psim [rumienkiem] zowią/ że pozorem ieden od drugiego rozeznáć trudno/ sámą tylko wonią. SyrZiel 792-793. ▲ rumianek włoski: Chamomilla Romana, Rumienek włoski [...]. CompMed 21. ▲ rumienek żółty: Te drugie Rumienki/ biały y [rumienek] żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793.