Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, SXVI (hasło kanoniczne), Kn, T, L (XVII), SWil, SW notują
SJP nie notują

Formy: st. równy lp M. m rozprawny; N. m rozprawnym; n rozprawnym; lm M. nmos rozprawne; ~ st. wyższy lm M. mos rozprawniejsi

Znaczenia:

1. »gadatliwy, lubiący dużo mówić«: Wolberedt wymowny/ roźprawny [!] disertus. KusWeg N6. Słuszna tu rozważyć te słowá: Mowi: práwi ná łonie Oycowskim, milczy ná łonie Mácierzyńskim. iákoż to, mowi ná łonie Oycowskim? tym samym, że Słowem przedwiecznym iest, mowiącym iest, mową iest, ázá tymże Słowem nie iest ná łonie Mácierzyńskim? toć mową, toć mowiącym iest! pospolitáć to że Synowie przy Mátkách weselsi, mownieysi, rozprawnieysi bywáią, á tu opák, Syn ná łonie Oycowskim mowi, ná łonie Mácierzyńskim milczy. MłodzKaz IV, 359. Myśl zbyt ciekáwa marny sen przywodzi, Rosprawny ięzyk głupie sprawy rodzi. LubSEkl 17. DISOCUREUR, subst. masc. (Qui parle beaucoup et ne dit rien qui vaille.) Locutuleius. Plaut. ROSPRAWNIS gaduła gadatliwy rosprawny co gada wiele á nic do rzeczy. DanKolaDyk I, 470. Rosprawny, geschieckt in Ausspru[ch]. BierSłowa 196.

◼ Przenośnie: ◼ To dziwna, że więc tylko z śniegiem przylatują Śnieguły, tu się w lato z tym ptastwem znajdują. Gołębie gruchające i huczne grzywacze, I szpak, co nieskrowito po gałązkach skacze, Smętne synogarlice, kominne jaskółki, Pracowite w tej też są gromadzie gżegżółki I kosy żółtonose, powietrzne jerzyki I papugi rozprawne, na melankoliki Lekarstwo doświadczone [...]. MorszHBanSok 159-160.

2. »podejmujący szybko decyzję, niewahający się«: Rézolut aliter, i. Nié długo się námyśláiący/ vide. Rospráwny. Kn 917. Rospráwny/ rézolut/ nié długo się námyśláiący. Vir consilij celeris: in consilijs expeditus: promptus consilio [...]. Kn 932. Rosprawny, rezolut, nie długo się namyślaiący. hurtig im Verrichten, ausrichtsam. expéditif; qui expédie, qui fait vite, qui dépêche vite. T III 1909.

3. »rozcieńczony, zmieszany z czymś«: Tám gdzie pluskwy przebywáią pozácieray wapnem niegászonym, rospráwnym żołcią wołową. CompMed 690. Wydrożone litery lub figury inne, cienko rozciągnioną bawełną ponakłádai. Siarką utartą ponátrząsai, y prochem tartym spiritu vini rozprawnym powiedź. BystrzInfArtyl Q2.