Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616

Formy: bezok. rozumieć; ~ cz. ter. lp 1. os. rozumięm; 2. os. rozumiesz; 3. os. rozumie; lm 1. os. rozumiemy; 3. os. rozumieią; ~ cz. prze. lp m 1. os. rozumiałem; rozumiałem; 3. os. rozumiał; ż 3. os. rozumiała; lm mos 1. os. rozumieliśmy; rozumieliśmy; 3. os. rozumieli; ~ tr. przyp. lp m 3. os. rozumiałby; ~ im. wsp. rozumiejąc

Znaczenia:

1. »mieć jakiś pogląd, uważać, sądzić, mniemać; pojmować«: Powiedali zas więzniowie zesmy rozumieli nawas że scie Dyabli nieludzie. PasPam 62. Rylski wchodzi, y pyta. A nasze zamysły w co? Odpowiedziałęm podobno w nic. Az on rzecze tak y ia rozumiem że temu trzeba dać pokoy. PasPam 75. Woiewoda mowi Rozumiałęm że wszyscy Rawianinie dobrzy pacholcy. Ale tez widzę są kpi. PasPam 92. Niech omnie rozumieią iako chcą puko mię ztey opiniey sama iawna nie wyprowadzi rzeczywistość. PasPam 145v. Słusznie by rozumiec ktoby Stylum nieznał że to iakis szalony, ten List do mnie pisał pod Imięniem WMMPana. PasPam 193v. To ma się rozumieć o podleyszych tylko Sługach. PasPam 223v. Posyła Weyzer po Hana y pyta go coz ty rozumiesz iezeli tu iest krol Polski? PasPam 260. I mowi te Słowa Rozumiałęm że siedzę z Chrzescianami a ia siedzę z Poganami Rozumiałęm że z Ludzmi ale widzę z Bestyami. PasPam 263.

2. »pojmować, uświadamiać sobie znaczenie wyrazów«: Rzecze do Nich zadnego Ięzyka nierozumie? PasPam 63v. Rozumiała [wydra] tez tak iako owo y pieś. PasPam 252v. Poczęli sobie [Niemcy] o woynie dyszkurować: Iam tam tego nierozumiał mało co niektore tylko słowa. PasPam 262v. Owych tez słow Nierozumiem co oni [Niemcy] wymowili. PasPam 263.

3. »mieć kogo, co na uwadze, na względzie«: Iam zas naswoy poczet wziął Pługi ktorem rozumiał alias ktorzy się oto prosili y dokupowali. PasPam 64v. Ow Pan Tryzna kogo rozumiał z Swoich konwokował że przyszło rozochociwszy się y Baranie flaki rozdraznić. PasPam 169v. Z Chrzescianskim Sercem to wszystko czym się kolwiek albo Rzpą Gravatam abo kogo ex privatis Rozumięmy odpuszczamy daruięmy y dependentias wszystkie kasuiemy. PasPam 211v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Koń w dzielności/ Páchołek przy trunku/ Chárt v zaiącá. Iakim się raz pokażą, tákim ie długo rozumieć może. ŻabPol A3v.