Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»kolor, odcień czerwony lub czerwonawy«: Czerwoną [lilię] tym sposobem vczynisz/ záraz iáko kwiát okwitnąwszy opádnie/ zerznąć kłącze y z nasiéniem/ y záwiesić go gdzie w dymie żeby vschło. Potym wyiąwszy go z swych strączkow/ y wychędożywszy/ ná moczyć go w lagrze winá czerwonego w Márcu/ żeby ná się rumianość wzięło. SyrZiel 582. Ognik ábo sprosną Rumiáność z twarzy spądza/ wziąć Plew Owsiánych ze trzy gárści/ Ięczmieniá nie otłuczonego po gárści/ w odzie warz do wywrzenia trzeciey części/ á tą wodą twarz często vmyway. SyrZiel 989. Drugié [poziomki] piérwszym we wszystkim podobné/ korzeniem/ liściem/ kwiátem/ y kształtem owocu álbo iágód/ tylko nie rumiennością: bo są práwié białé/ ále tegoż zapáchu y smáku. SyrZiel 1329. [Jabłuszko murzyńskie ma] Owoc okrągły/ Stryfiásty/ mnieyszy niż Iábłko miłości/ y twárdszy/ rumiány: gdy doźrzeie/ máiąc kufliczek ná wiérzchu/ iáśnieyszey rumianości/ niżli sámo. SyrZiel 1380. [U ciemierzycy] Liście przy rózdze nie iednostáyne: od ziemie szerokie/ potym węzsze/ y między tym kwiecie ná stopkách gęstokłósowáte/ ciemney rumiáności. SyrZiel 1464. Albo się nagle wrzkomo záwstydziłá/ Y vráziłá ná bespieczne słowá: Ze świeże śrzony rożámi nákryłá/ Ná piękney twarzy głádká białagłowá. Táka więc kiedy twarz vrumieniłá/ Ná swiat wychodzi żoná Tytonowá: A tá rumianość ktorą w niey gniew rodzi/ Z ową ktorą wstyd/ mięsza się y zchodzi. TasKochGoff 104. Rumiáność twarzy/ Color diffusus sanquine [...] Rubor in malis [...] Candor purpureo sanquine suffusus [...] Rubor pudorem consequitur [...] Verecundus color [...] Purpureus color oris [...] Sanquinolentus color [...]. Kn 958. Skoro tedy obaczył Ociec. To iest Phoebus. Ze się záczerwieniáłá ziemiá. To iest, że zorzá poránna zfárbowáłá rumianością y niebo, y ziemię. OvOtwWPrzem 58. Oto czuyna poránna zorzá otwiera szárłatne wrotá. Otwieránie szárłatnych wrot, y sieni pełnorożych, przypisuie Poetá Zorzy poránney: dla tego, że nie tylko złocistą iásnością chmury y obłoki ná wschodniey stronie będące, fárbuie; ále też szárłatną, y rożáną rumianością, one, y wschodnią część niebá zdobi, á tym sposobem bárzo uciesza oczy ludzkie. OvOtwWPrzem 58. Nie ináczey/ iákby miał bydź wykształtowánym Z Páryiskiego mármuru/ obrázem kowánym: Pátrzy [Narcyz]/ leżąc ná ziemi/ ná oczy nádobne/ Dwiemá gwiázdom niebieskimi cudnością podobne. Pátrzy ná pálce godne ręki Bachusowey/ Y ná włosy przystoyne głowie Apollowey: Y ná iágodę we włos ieszce nie vbráną/ Y ná szyię z słoniową kością porownáną; y ná vstá/ nie zwykłą odziane wdzięcznością/ Y ná rumiáność z śnieżną zmieszáną białością. OvOtwWPrzem 121. A gdy się on frásunkiem trapi w oney dobie/ Szátę z wierzchu od gęby rozpiąwszy ná sobie; Bił białymi dłoniámi piersi swe odkryte/ Aż subtelną rumiáność bráły piersi bite: Rownie iák iábłká/ ktore noszą iedną stroną Barwę zielono białą/ á drugą czerwoną. Albo iáko iágody winne/ gdy się grono Ieszcze nie doszłe/ trzymáć poczyna czerwono. OvOtwWPrzem 123. Origo stem: Polesnik [...] znakiem bydz rozumie[m]y iabłko rumiane [...] Maią bydz 2 Rece trzymaiące Zołte iabłko albo doyrzałe Na ktory[m] się Czerwonosc abo rumianosc przebiia. HerbOr 606-607. Razem weselą wszyscy w Panu oczy, Razem pobozność razęm się im toczy Wstyd z pięknych iagod, Ktory im zgodności, Panskiey przydaie więcey rumianości: A wlewaiąc mysl w Serce Paná Swego, znowu trzeci Chor tak Chwáli Dom iego. OblJasGór 150v. Młodsze z drzew Nigdy starszych nie spychaią Wszytkie dośc mieysca w kazdym drzewie maią Owe dawnieysze, piekną rumianością, Te zaś co swiezsze, wdzięczną zielonością, Weselą oczy, a zoczu pieszczone, W Serce wpadáią farby przyrodzone. OblJasGór 155. [św. Stanisław Kostka] Był wzrostu miernego, twarzy piękney, białey y okrągłey, do ktorey się rumienność przymięszywała, włosa czarnego, oczy miał przezroczyste, mokre y nieiako płaczliwe. NiesKor II 668. ROUGEUR [...] CZERWONOŚĆ rumianość. DanKolaDyk II, 461. Rumianość, rumień, rumieniec. 1) die Röthe des Antlitzes. 2) das Gold, die Röthe des Himmels. 3) das Braune an einer Speise. 1) sang, vermeil, teint vermeil. 2) l'or, le vermeil, la rougeur du ciel. 3) la dorure d'une viande; le brulé, la dorure du rôti. § 1) purpurowym przyozdobiona rumieniem; wdzięczny iey rumieniec Pestańskie wstydzi roże. **2) iuż Tytan rumieniem swoim zdobił nieba. T III 1940.