Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: lp M. ryba; B. rybę; Ms. rybie; ~ lm D. ryb; B. ryby; Ms. rybach

Znaczenia:

»zwierzę żyjące w wodzie oddychające skrzelami«: Iest ryba/ ktorą zowią łacinnicy Mullus, my barmą. WargRzym 36. Rozpráwiał też o drzewách/ począwszy od Cedru/ ktory jest ná Libánie/ áż do Hysopu/ ktory wyrasta z ściány: Mowił też o zwierzętách y o ptakách/ y o gádzinách/ y o rybách. BG 1Krl 4, 33. Począłęm rybę ieść arz wniey okrutnie smak dobry nuz ia ią ieść zem prawie zowego pułmiska Sąm ziadł. PasPam 65. Prawdá, że go potym żáłował, ále y tam on Krol sczęśliwy: Bo rybę, ktora on Sygnet pożárłá, Rybacy ułowili, do zamku przynieśli, ktorą gdy rozpłatano, ználazł się w Ksieńcu pierścień. GdacPan 82. CALIONYMUS, inaczey URANOSCOPUS, albo Hemoeroceta Niebowid, Astronom, że oko ku Niebu w głowie ma obrocone [...] Galenus Medyk o tey mowi rybie [...] W dzień tylko sypia, a całą noc po morzu buia, żarloczność swoię kontentuiąc połowem ryb. ChmielAteny1755 I 525.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ ryba morska: Niebowid, wnieboyrzał ryba morska. (uranoscopus) ein See-Fish der immer gen himmel siehet. tapecon, un poisson de mer qui regard toujours au ciel. T III 970. ▲ na ryby chodzić: Dzierzawca zas pomienioney chałupy powinien będzie [...] na ryby chodzic, gdy kazą ze Dworu. KsKasUl I, 377. ▲ zool. ryba azjańska »ryba elops, oszczer«: Rybá Azyáńska wyborna/ rybá Grecka z-morzá Kárpatskiego/ náwskrośłuska. Elops [...]. Kn 961. ryba Azyańska; ryba Grecka, vid. Nawskrosłuska. T III 1946. ▲ zool. ryba grecka »ryba elops, oszczer«: Rybá Azyáńska wyborna/ rybá Grecka z-morzá Kárpatskiego/ náwskrośłuska. Elops [...]. Kn 961. ryba Azyańska; ryba Grecka, vid. Nawskrosłuska. T III 1946. ▲ ryba brodata:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ pragnąć czego jako ryba wody: ◆ brodzić jak ryba: Roku 1615. Bosman jeden we Gdańsku, w Motławie tak brodził jak ryba bez molestyej. SzemTorBad 308. ◆ ryby przez sen łowić »oddawać bezwiednie mocz podczas snu«: ryby przez sen łowić; w łożku ryby w nocy łowić ins Bett pissen. pisser au lit. T III 1948. ◆ w łóżku ryby w nocy łowić »oddawać bezwiednie mocz podczas snu«: ryby przez sen łowić; w łożku ryby w nocy łowić ins Bett pissen. pisser au lit. T III 1948.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● wielkie ryby małe zrą. grosse Diebe hängen die kleinen auf. les gros poissons mangent les petits. T III 1948. ● od przysł.: W odmęcie ryby najlepiej się łowią W tym odmęcie nikt ryb nie nałowi. PasPam 138.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Gość częsty i długi/ rychło się sprzykrzy. Gość i rybá trzéciego dniá précz/ nie wart/ cuchnié. KnAd 265.