Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »zrozumiały, jasny«: Ledwie że mi się przyszło wzrostem trochę wznosić, Az mi źrzetelnym głosem rzeczono: już dosyć. SaadiOtwSGul 188. Rzetelne masz przykazanie o tym podane sobie od Páná Bogá. StarKaz 444. W tych słowiech słyszysz, ták Ty prostego, ják y Ty zacnego stanu człowiecze, jáko Syn Boży práwie rzetelnymi wyráźnymi y wyrozumiálnymi słowy świádczy, że nieomylnie piekło iest. GdacPan . Rzetelny tedy a zwięzły bardziej niz rozwlekły styl takowej służy materyjej, o której siłę, a rozsądnie mówić potrzeba. LubSArtPol 200. Pliniusz [...], a wielką w słowach energiją, sens krótki a rzetelny. LubSArtPol 209. Łcná/ prosta/ rzetelna łaćiná/ prętko ia piąć y náyprostszy moze/ tylko odwagi y sercá trzebá. BujnDroga 275.

2. »sprawiedliwy, zgodny z zasadami, prawy«: Cnotá szczyrość popłacza/ w vczynkách rzetelni Bez obszernych Oráciey káżdy swoie spełni. KochProżnLir 47. Idzie zá tym (mowi Concilium) że nie tylko grzechy same/ ale też ich te okoliczności/ z ktorych znáczna grzechow roznica pochodzi [...] ták dlá szczerego wyznaniá/ iáko dlá rzetelnieyszego rozsądzeniá y poznaniá/ wyrażone być miaią. BujnDroga 95. Szczerość prosta w rzetelnym z Przyiaciołmi życiu, Suknia według Intraty, ku ciáłá pokryciu. DrużZbiór 7.

3. »zgodny z prawdą, autentyczny«: Atoż to są świadectwa dowodne, rzetelne, nád Słońce iáśnieysze. LubJMan 135. Było bajek siła z tej okazji, ale nic pewnego i rzetelnego. SobJListy 577. Chytra niewiasta swego zdradziła męża [...] Lecz przezwisk rzetelnych Nie znajdziesz zdradzicielow i od własnej żony Cale tu bezimienny, kto tak jest zdradzony. KorczWiz 8. Roztrzaśniemy potym, czy śię w nich znayduią prawem opisane kondycye? a teraz o rzetelną W. Pana upraszam konkluzyą, czy ia źle mowię? KonSRoz 10. Tedy powinien szyper albo jego ludzie im. p. pisarza na najbliższej komorze zostającego o tym zawiadomić; tenże im. p. pisarz na miejsce utopku zjechać i tam rzetelnej tegoż nieszczęścia przyczyny inquirere powinien będzie. InsGór 1743 164. OUVERT [...] OTWARTY Człowiek otwartego serca umyslu szczery rzetelny co w uściech to y w sercu maiący. DanKolaDyk II, 321. ISTNY rzetelny prawdziwy pewny. DanKolaDyk I, 492.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ rzetelny dowód (sz. zm.): Wytrwać, że Hiszpánia zá dowod rzetelny Będzie miałá, żem nie mogł szczycić sewgo Domu, Zásłániać się miłością, ktora dokończoná, Z smiercią moią wraz skona. CorMorszACyd 121. Pokazał z rzetelnym dowodem, iż całość Ojczyzny et incolumitatem civium nad swe własne zdrowie przełozył, gdy przez tak ciężkie wojny nan vicaria potestate. AktaKrak III 151. I jakichże tedy większych i rzetelniejszych potrzeba dowodów? SobJListy 394. Przywodzi w trzydziestu Geniturach tyle innych przykłádow Sixtus ab Hemminga, ktore wszystkie predykcye rzetelnym były dowodem fałszywego skutku. BystrzInfZup 29 nlb. Maiąc rzetelne dowody Oycowskiego nieustannego starania Naszego o dobro pospolite, zechcecie wzáiemnie wypełnić przykłádnie y nieomieszkanie, czego po nich miłość Oyczyzny, żarliwość o sławę Narodu, uwaga bespieczeństwa y konserwacyi własney wyciąga. DanOstSwada 30.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Nie wiem czy rzetelny przyjaciel przy pełney. JaśDict 117.

4. »solidny, wnikliwy, dokładny, wiarygodny«: Responsu bez odwłoki czekam rzetelnego y on predki barzo proszę. OpalKListy 449. Iżem tu opisanie rzetelne uczynił na tak rzeczy wiadomą y dobrze obiasnioną nie potrzeba y figury zadney. NarArch 147. Pan Poseł I.K.M. był zátrzymány/ áby dał tey vstney Cháná I. Mći rozmowy rzetelną Krolowi I. Mći. Relácyą. MerkPol 102. A ci zaś bajarze, którzy tych bajek narobili [...] a nie dowiedli Grońskiemu, ażeby na drugi raz byli rzetelniejsi w mowach swoich, podciwości nikomu nie biorąc, póki dokumentu rzetelnego nie będą wiedzieć. KsJasUl 936. Starowolski o iego smierci więcey pisze, czego choć dość rzetelny historyk Długosz nie namienił. NiesKor II 749. Są proszeni usilnie Ich Mć p.t. Prefektowie w Polszcze i Prusiech znajdujących się typografii, to jest: 1. Krakowskiej Akademickiej [...] 10. Archikonfraternij S. Troycy [...] Aby zebrawszy rzetelną i fusissime opisaną specyfikacyą wszystkich Woluminow [...] raczyli one do mnie przesłać. ZałBibl 1923.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ rzetelna informacja: Owszystkim od nas dostateczną będziesz miał wiadomość y o dalszych rzeczach rzetelną Informacyią przez [...] Wolskiego. PasPam 151v-152. Zleciłem był przez List Wm Pana aby był ieszcze pod Interdiktem az do dalszey rzetelnieyszey Informatiey. BujnDroga 95. ▲ rzetelna wiadomość: To tylko nas trochę suspensos reddit, że słychać/ iákoby od kiku Niedziel gęste choroby miáły w nászym woysku pánowáć; O czym iednák nie mamy iescze rzetelney wiádomości. MerkPol 229-230. Po ták rzetelney wziętey wiádomośći, Ieszcze cos Miller z Swoiey wynioslośći W głowie budował. OblJasGór 65v. Y ten list przytym: Ktory z uprzeymości Dlá rzetelnieyszey Oycom wiadomości Kalinski posłał, gdzie y swoie cheći Oswiadczał, chcąc miec dobro ich w pámięci. OblJasGór 109v. Gdy nie odbiorę rzetelnej wiadomości, to się znowu na wojnę turecką angażować przyjdzie. SobJListy 765.

5. »rzeczywisty«: Summa expensy sl. 94 gr. 26, którą odjąwszy od summy generalnej prowentu zostaje rzetelnej intraty folwarku Gronowskiego sl. 152. OpisKról 2.

6. »niezaprzeczalny, dobitny, jednoznaczny«: Niemądrzeby ten o rzeczách sądził, ktoryby máiąc tak rzetelne szczęśćia swego argumentum, Przyiáćiela z zacnego domu pochodzącego [...] z tego weselić sie álbo niechciał, álbo nie umiał. PisMów II 153. Nie wątpiliśmy o wielkim Iegomośći N. áfekćie przeciwko Jeymośći N. ktory dosyć rzetelnymi znakami przed oczymá káżdego dowodny zostawał. PisMów II 242(252?). W tym upominku ták rzetelne odbiera dokumenta. PisMów II 254.

7. »o człowieku - taki, na którego można liczyć«: Aby mi po Roku to co Skarszewsky trzyma puszczone było w rzetelną posesią to iest na przyszły S. Ian 1648. OpalKListy 446. EFFICACE [...] (Qui fait son effet.) [...] ON DIT Un homme effcace (qui execute a qu'il promet) Vireffiax. CZŁOWIEK skuteczny rzetelny. DanKolaDyk I, 492. Człowiek słowny rzetelny. DanKolaDyk .

Znaczenia niepewne:

: Żywy/ v. Czerstwy/ Rzeski/ Swieży/ Rzétélny/ żyiący. Kn 1465. Rzecz nie áffektuiąca słow y stylu/ y zwyczáyea Oyczyste Heroicum, bez farb y licenciy Poetyckich. W czymli niezwyczáiem y peregrinate słow uraźisz uszy: ńie zaraz potępiay/ ále poyźrzy ná Márgines gdźie masz rzetelną ich Enukleacyą. TwarSLeg 2v. Postáć człeká wzrokiem mogłá bydź poięta/ Nie rzetelnać/ lecz iákby z mármuru záczęta. OvOtwWPrzem 24. Ná to tylko ty był záćiągniony [...] żeby wdźięczne gránie/ y głos twoy rzetelny/ Przyozdobił obiad/ y obchod weselny. OvOtwWPrzem 184. Bogini ołtarzem swym [...] zátrzęsłá: bá ták było wstrząśnienie rzetelne/ ze y wszystkie podwoie zádrżały kośćielne. OvOtwWPrzem 386. Iest źiele, ktore zowią Palma Christi: ná ktorego liśćiu, wiele liter Zydowskich, ták rzetelnych, że też czásem czytáne bydź mogą, znayduie się. OvOtwWPrzem 400. Dotąd/ Eneusow wnuk/ prowádżił swą spráwę; z ktorey/ Wenulus/ wźiąwszy rzetelną odprawę/ opuścił Kálidońskie krolestwo. OvOtwWPrzem 581. Rzetelny/ Actuosus, agens. Weykinkes. SzyrDict 395. Cytryna sáma/ iż ma w sobie rzetelną kwaskowátość/ w tercyánach może trochę záżyć/ osobliwie przed Pároxyzmem/ ábo soku samego/ w ktorym się smáży z cukrem. HercBan 21. Gdysz iest się nad czym zábáwić z myslámi Miedzy twardemi temi kłopotámi W Klasztor tez kogo przyimowáć z niewoli Zadney rzetelney nie widziawszy woli Krolá Szwedzkiego, sam mozesz rozsądzić Iezeli przez to powinnismy błądźić. OblJasGór . Ostatni W. Pana punkt dążył do tego, żeby wyćieńczyć tę potrzebę rzetelną dyspensowania Prawa 1717 ktora iest naypryncypalnieysza, to iest: że dla złego zażyćia tego prawa Seymy nie dochodzą. KonSRoz 53. Z pod Chorągwie do Chorągwie drugiey Towarzyszowi wyieżdżać nie wolno, pogotowin z woyska bez rzetelnego pozwolenia Hetmańskiego. ArtWoj 164. To iusz kontemp, rebellia y wzgarda Panska rzetelna y lekkie powazanie ustaw Panskich [sc. jazda z drzewem do miasta wbrew zakazowi]. sąd czeniej(???) Niepoprawne zródło 397.