Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1621-1643

Formy: lp M. słońce; D. słońca; C. słońcu; B. słońce; N. słońcem; Ms. słońcu

Znaczenia:

1. »ciało niebieskie będące głównym źródłem światła i ciepła docierającego do Ziemi«: Woiewoda [...] do Sapieie tez posłał że by on szczerze nastąpił bo tez iuz zachodziło słonce. PasPam 107. Taka w prawdzie iest Ludzkiego Reguła zycia że by iako cięn za Słoncęm tak nieszczęscia za szczęsciem następowała Alternata. PasPam 146v. WStydzmy się Słonca tego ktore nąm Swieci gdy się Ludzi niewstydziemy. PasPam 237v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ pod słońcem »na ziemi, na świecie«: Coz kiedy to Contra modernas Inventiones oppugnationum iuz nie masz y iedney pod Słoncem Fortece że by propria virtute wytrzymać miała. PasPam 258v.

2. »promienie, światło słoneczne«: Powyłaziły na owe skały Delfiny okrutne, wielkie psy morskie y innsze zwierzęta rozne y pokładło się to ku Słoncu. PasPam 65v. Gospodyniey niewidziałęm Bo tam oni zony tak chowaią za iey słonce niedoydzie. PasPam 163v.

◼ Przenośnie: ◼ Słonce iest dobra Sława ktorego promienie Rozganiaią w Człowieku wszelkie gnusne Cienie Kto się do Sławy bierze iako w Słoncu chodzi. PasPam 269v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ słońce potrójne »zjawisko optyczne dające złudzenie pojawienia się na niebie trzech słońc; parhelion«: Słóńcé podwóyne/ potróyne […] Sol geminatus […] quia in propinquo fere à sole visuntur, vel quia accedunt ad similitudinem solis. Nubes rotunda et splendida soli similis, caeterùm nihil habens ardoris, nam est tantùm imago solis in nube spissa vicina in modum speculi. Solent et bina fieri parelia (praeter verum solem) cum tot nubes sunt aptae ad exhibendam effigiem solis, vt et plura specula implentur ab vna imagine, et vna imago vera est, caeterae imaginum effigies sunt. Et altera nubes solu imaginem reddit, alterae imaginis: hi autem soles pluurarum indicia sunt […] Gemini soles […]. Kn 1020.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Musiáło by słońce ináczey chodzić. KnAd 737. ● Jédno słońcé dość ná niébié. Pánowánie towárzyszá nié lubi/ nié cierpi. KnAd 316. ● aleć to w słońce patrzeć nietoperzowi. wie will die Eule in die Sonne sehen. le hibou sauroit-il suporter l'éclat du Soleil? T III 1037-1038.