W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 22.09.2012
Warianty fonetyczne:
SZAFIER, SZAFIR, SAFIR, SAFIER
Znaczenia:1. »minerał, drogi kamień o błękitnej barwie«: Ten się dostał Gąsiewskiemu i Dunkowskiemu w zasługach murowych z szafirem z korony na dwa palce wielkim we 28 000 Złł-ch kamien ten u nas szacowano 4 000 Złł-ch a wMoskwie 10 000 Rubli [...]. MasDiar 126v.
Y kámienie nájduią drogie rozmáite. Sápphiry/ Diámenty/ nád miárę ozdobne/ We wszem kształćie y w glancu Indyiskim podobne. RoźOff 120.
A grunth muru miástá/ ozdobione były wszelkim kámieniem drogim. Pierwszy grunt był Jáspis: Wtory Száfir: Trzeci Chálcedon; Czwarty Szmárágd [...]. BG Ap 21, 19.
A w drugim rzędzie/ Karbunkuł/ Safir/ y Jaspis. BG Jk 39,11.
Aldzbant Szafirow 8 sztuk [...] Aldzbant Rubinow balasow sztuk 8. RewSkarb 110.
Znajdziesz w tym kámieniu [rodzie zmarłego] [...] tak wiele drogich Bethsárow/ Karbumkułow/ Iácinthow/ Szafirow. WojszOr 231a.
A o száfirze pisze Pierius, iż wielce iest pomocny temu/ kto go przy sobie nośi/ bo iest od sámych bogow/ iako pogánie mowią/ wynáleziony. StarKaz cz II,s. 88.
Oddac ma [...] krzyzyk złoty z roznemi kamieniami dyiamentami rubinami y szafierami ktory kosztuie złotych trzysta. DekrŻmud 148b.
Drogie Kámieńie [...] Są Kamyszki jásne: jáko: biały Diáment/ cźerwony Rubin/ modry Száfir. KomDobrOrb 29.
Gzemsy wysoko swięcam promięniąmi, Sklep osadzono wewnatrz szafirámi, Wyzey w Safirach wydrozono tropy W ktore wprawiono ogniste piropy, Mieyscami perły zgęstemi się suły Wielki wydaiąc płomięn Karbunkuły. OblJasGór K.141v.
Siedział [cesarz] na koniu gniadym, snadź hiszpańskim [...] Kapelusz francuski z zaponą i piórami białowymi i ceglastymi zapona - safiry z diamentami, szpada takaż. SobJListy 5527.
Były trzy Bramy Iedna we srzodku gorzała ale ogien wydawała z Siebie własnie palonego Szafiru przyznac ze pieknie [...]. SobTDzien 11v.
Jeżeli chcesz ziednáć pokoy, weś kámień ktory śię zowie Sáphyr, ten przychodźi od wschodu słońeá, do Indyey, á żółty iest lepszy, ktory pokoy spráwnie y zgodę [...] y w człowieku uskramia wewnętrzne cielesne upały. AlbSekr 264.
Szafir od Łácinnikow Saphirus zwany, iest Kámień Niebieski máśći, álbo Ultramarynu niby Niebo gwiazdźiste imituiący, przeźroczysty. ChmielAteny1755 I 559.
◼
Przenośnie:
◼
niebo[...]Powłokło-ć[...] trochę w kędzierzawy Obłok od słońca wolne swe szafiry. LubSTobPol 144.
a) »wyrób jubilerski imitujący naturalny kamień«: Miey i lakę piękną Wenecką dla rubinu [...] Transmarin dla szafiru [o wyrobie sztucznych kamieni]. SekrWyj 94.
# Użycia metajęzykowe:
#
[Substantiva nomina] [...] Sáfir Sákrament Sáláryum Sátysfákcya [...] WojnaInst 163
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]