W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 09.02.2021
SAKRAMENT rzecz. m
Słowniki:
SStp, Kn, L, SWil, SW, SJP notują
SXVI (? ), T (? ) nie notują
Formy: lp M. sakrament; D. sakramentu; B. uż. nżyw. sakrament; N. sakramentem; ~ lm M. uż. nosob. sakramenta; D. sakramentów; B. uż. nosob. sakramenta; N. sakramentami; Ms. sakramentach
Etymologia: <łac. sacramentum 'uświęcenie'>
Znaczenia:
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiSákráment/ Sacramentum, est signum visibile inuvisibilis gratiae diuinae, quae homini per illud confertur ad eum sanctifi candum [...]. Kn 976. Na przyszłą Wielkanoc, gdy Chrystus z niewoli brańce święte wywodzi, padniem w Końskiej Woli, gdzie duchy z pogańskiego otrząsszy barłogu, przy świętych sakramentach ziścim śluby Bogu. TwarSLegK 235. We Fráncyi Nárboneńskiey Albigenses broździli/ wiárą Kátolicką i Sákrámentámi gárdząc/ [...] ná poskromienie Albigensow/ i ná napráwę Biskupstwá zesłał Innocencyusz Kárdynałá Swiętey Pryszki. KwiatDzieje 10.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: Benedykcja Najświętszego Sakramentu: Benedykcya Nayświętszego Sakramentu. Consecration des Heiligen Abendmahls. Consécration; Bénédiction du très Saint Sacrement. T III 32. ▲ administracyja sakramentów: Drugą corkę Czart wydał Simoniam za Kapłany y Prałaty [...] Aby za administracyią sakramentow y pracą około zbawienia ludzkiego/ zapłatę iako naywiększą wyciągali. StarKaz II, 329-330. S. LEO II. obrány Roku 682. postanowił wárować się Simonii w Administrácyi Sakrámentow. ChmielAteny II 152. ▲ sakramenta administrować: Maią ci Zakonnicy facultatem [...]/ że im wolno Parochie trzymać/ y Sakramenta administrować. PruszczKlejn 60. Mieszczanie Tczowscy [...] praedicują i sakramenta administrują. OpisKról 364. Sam [ks. Firlej] tedy nayliższym Sakramenta administrował, do chorych iezdził, lubo w starganym latami y pracami zdrowiu. NiesKor II 161. ▲ administrowanie sakramentów: Ile rázy kápłan w grzechu śmiertelnym czuiąc się/ bez żalu y skruchy Serdeczney przystępuie do ádministrowánia sákrámentow świętych [...] záwsze sobie ná piekło zárabia. StarKaz II, 339. Iest y Bráctwo Anyołá Stroża z Odpustámi wielkiemi [...] á Zakonni Kápłáni Páráfiánom w ádministrowániu Naświętszych Sákrámentow pilnie wysługuią. PruszczKlejn 66. ▲ kościelne sakramenta: Kościelny/ adiect. aliter ut Kościélne Sakrámentá/ náuká/ iedność [...]. Kn 306. ▲ Sakrament Najświętszy (sz. zm.): Sákráment Naświetszy/ [...] Eucharistia [...]. Kn 976. Jest bowiem Naświętszy Sakrament [...] iako Apteka iakaś pełna/ maści/ oleiow/ balsamow/ y zapachow drogich/ ktoremi leczy rany sumnienia naszego. StarKaz II, 41. Chrystus Pan [...] do nas to Kapłanow wszytkich mowi/ abysmy sami godnie do ołtarza iego świętego przystępuiąc/ godnym tylko [...] ten Naświętszy Sakrament rozdawali/ nie iawnym lichwiarzom/ cudzołożnikom/ abo tyranom/ ktorzy do Kommuniey świętey/ tylko dla obyczaiu przystępuią/ aby sie nie zdali bydź Heretykami niezbożnymi/ abo niewiernymi Atheuszami. StarKaz II, 52. Najświętszy Sakrament bierzemy/ nie tym affektem y umysłem abysmy nim posileni/ iako Zbawiciel nasz dla nas y w nas; tak y my w nim y dla niego żyli; ale pono często żebysmy albo ludzkim oczom/ albo [...] prożney o nas opiniey dosyć uczynili. BujnDroga 238. W tey tu Bazylice [S. Mariae Majoris] te są Swięte raritates. 1. Złobek Pana JEZUSA, ktoremu wspaniałą podźiemną Sixtus V. Papież sfundował Káplicę á na wierzchu TabernaculumNáyświęt: SAKRAMENT z brązu wielkim sumptem, ktore 7. Aniołow trzyma, iednemi rękami, á drugiemi świece w dźień y nocy palące się. ChmielAteny II 110. Tu głowne są Relikwie: Laska cudotworna Moyżeszowa, Rozga Aaronowá: W Podźiemney Kaplicy jest Stoł kwádrzasty ná ktorym Zbawiciel nász ostatnią iadł Wieczerzę y Nayśw: postanowił Sakrament, od S. Heleny przysłany. ChmielAteny II 110-111. [...] Obywatele tameczni [Torunia] Akatolicy, Nayświętszy SAKRAMENT w Processyi nie uszánowáli [...]. ChmielAteny II 321. 5to, [czart] na wspomnienie rzeczy swiętych, vg Imienia JEZUS, MARYA, na obecność Relikwii; Obrazow, wody swięconej, dopieroż na obecność S. Ewangelii, Najświęt: Sakramentu, wszystek trzęsie się, wrzesczy [...]. ChmielAteny III 214. ▲ sakrament wieczerzy Pańskiej: Mając w domu Służebnicę cięszko chorującą posłała [pani] po Xiędza, aby ją absolwował y Sakramentem wieczerzy Pańskiey usługował. GdacPan 13.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: administrować sakrament (sz. zm.): Máią ci Zakonnicy facultatem [...]/ że im wolno Párochie trzymáć/ y Sákrámentá administrowáć. PruszczKlejn 60. Sam [ks. Firley] tedy nayliższym Sakramenta administrował, do chorych iezdził, lubo w starganym latami y pracami zdrowiu. NiesKor II 161.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: MBM