Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: SIERDZITY || SIERDZIT, SERDYT

Słowniki:
SXVI, Kn, T (sierdzit), L (XVI-XVII), SWil, SW notują
SStp, SJP nie notują

Formy: lp M. m sierdzity; ż sierdzita; N. n sierdzitym; lm M. nmos sierdzite; D. sierdzitych; B. nmos sierdzite; ~ odmiana niezłożona lp M. m sierdzit // serdyt

Znaczenia:

»gniewny, zapalczywy«: [...] wjachali hurmem, z krzykiem, z strzelbą, nie żywiąc nikogo tego, kogo potkali, abo zgonić mogli, prosto jako gdy szturmem trzecim, abo czwartym zamek kto weźmie, gdzie się więc każdy brata, towarzysza, przyjaciela swego krwie, sierdzitym sercem pomścić, a zmarłej duszy tę posługę ostatnią uczynić chce [...]. GórnDzieje 183. Barży obejźrzawszy się i na to i na owo, i tak sierdzite słowa słyszawszy, dał królowi znać o wszytkim. GórnDzieje 220. Ukazał Sygeberta, który skarby drogie Od Maurycego wziąwszy, wojska wywiódł srogie I lekko postępuje z Krety do Tyczyna, Gdzie między Lambrem leży przestrona równina. Lecz go Ewtar nie tylko odpędził sierdzity, Ale z porażonego łup wziął znamienity. ArKochOrlCz III 32. Ulania też z swemi we społek pannami Miedzy ciskaniem błota, miedzy kamieniami Bieży, ręce do góry wzniesione trzymając I dotkliwemi z niego słowy przeszydzając. „Gdzie teraz twoja srogość - woła - gdzie sierdzite Zamysły, gdzie panieńskiej krwie serce niesyte?” ArKochOrlCz III 155. Stokroć sierdzita baba już się gotowała, Aby mu przez tysiąc mąk różnych śmierć zadała. ArKochOrlCz III 345. Temu z sierdzitych oczu płomień wyskakuje, Kark mu ramieniem lewem mocno obejmuje, A prawem za bok trzyma, raz podniesionego Chcąc o ziemię uderzyć, raz zaś ściśnionego Udusić [...]. ArKochOrlCz III 396. Chociasz iest wielkim mężem, chociasz bohátyrem, Choćby był Marsem samym, choćby męstwem szczyrem, Będe iá wiedział, iáko przytępić mu rogi, Y choć serdit, przecięć go iá nábawię trwogi. CorMorszACyd 134. ZIEMIANIN: Mći Panie rozumnie powiedźiał Cycero: Tak łepsko? tak Serdyt? Konfederacyą tentować będą? za pozwoleniem W. Pana, nie byłaby to żadną miarą legitima et licita Confaederatio, ale formalny y uczćiwy Rokosz. SĄŚAID: Przy Prawie, przy wolnośći, Rokosz? ZIEMIANIN: Zaden Rokosz nie miał inszego pretextu, tylko przy Prawie, przy wolnośćiach. KonSRoz 60. *Sierdźit, gniewliwy. ein zorniger Mensch. qui se met facilement en colère. T III 2019. Wiele jest przy tym słów Ruskich w Polskim języku (u Poetów zwłaszcza) używanych, jakie są; hledzę. wielmi, zabywam, sobaka, chać, chata, duszno hołubek sierdzity, sierdzę się, horuię, małoiec, nieduży (nie silny) odzieża, chwost, mać, mir. etc. DudzZbiór 32.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ sierdzit a nie duż: Gniew béz-śilny/ nié iést śiłny. Sierdzit á nié duż. KnAd 257. [...] jusz się nato Romulus dawno nagotował y tylko go doszła o nich wiadomość wychodzi z Woyskiem przeciwko nim, azesię byli dla plondrowania Ceninenses rozsypali, lekką znimi pokazał utarczkę Ze im prawdziwie ta przypowieść służy Acz dureń kożdy Serdyt ane duży. PotPrzyp 12. gdyby był Dawid nie człowiek żołnierzki, toby był kto snać pomyślił:Dawid nász serdyt, á nie duż, niewieć drogi do szábli, wieczny będźie nieprzyiaćiel, ieżeli czekáć będźie áż go Dawid zábiie. Ale że Dawid mężny, áni ty lwie, áni ty niedźwiedźiu nie náwiiayćie się, á Goliatowi i miecz, i włocznia nie pomoże. MłodzKaz II, 135. LION [...] Gloriarum plenior sine virtute. [...] TYLKO go gęba: Serdyt á nie duż. Lew thorzem podszyty. DanKolaDyk II, 206. śierdźit a nie duży. er ist sehr zornig und hat doch keine Gewalt. c'est un homme colèrique sans pouvoir. T III 2019. ▲ serdyt i duż: [...] to widziem ten Krol Polski teráźnieyszy serdyt y duż/ rozumielismy że odiedzie zimie/ á on nie myślił o tym w Polszcze sie ten vrodził/ y ma serce Polskie nie záięce : co większa rezolut ná wszytko/ bo sie sam (iáko od nászych słyszemy) nie szánuie/ ále iák w nocy ták y we dnie máło co spi/ ále prácuie. NowinyMosk A4. Staroscina w decembrze nakoncu spodziwasie y dobrze zenieprendzy gdysz dopiro[...] poiade tak wkondemnaty wlas Starosta Jak koń po uszy wbłoto posponuiąc Prawo. Akto tak serdyt trzeba beło byc y dusz ale gadał aprawa nie pilnował skompiąc naprawo teraz wyda wiecy nakondemnaty [...]. CzapKListy 53.