Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: SIŁA, SIEŁA

Słowniki:
SStp, SJP notują
SXVI, Kn, T, L, SWil, SW nie notują

Formy: M. siła // sieła; siłu; D. siłu; C. siłu; B. siła // sieła; siłu; Ms. siłu

Znaczenia:

»dużo, wiele«: Támże tego dniá Chrest cáłowáli wszyscy/ których było siłá z rozmaitych zamków [...]. NowinyDymitra Aiijj. W Orszy dano znáć/ że nászy wtárgnęli w gránice Smolenskie/ z ludzi páná Podskárbiego Litew. Nadwor. y siłá plonu wyprowádzili: o to sie K. I. M. frásował/ bo iuż byli ludzie Moskiewscy/ ázwłasczá więcey chłopstwo skłonili się ku poddánstwu. BielDiar Aijv. Gąśiewski przedni Rotmistrz śiłá mu [Działyńskiemu] przyznawał/ Przed inszymi wielą ich przedźiwnie wysławiał. HofmańPor B. [...] Moskwy pobitey kilká set/ pogorzáłych widáć śiłá [...]. OpisSmol A2. Od sámych nieprzyiaćioł iest wiádomość że w tey bitwie zginęło ich do śiedmi tyśięcy/ nászy tych co ná plácu leżeli/ náliczyli pięć tyśięcy/ ále śiłá ich w pogoni bito/ śiłá w rzece vtonęło. RelBit A3v. Pogan iáko sámi zeználi legło 3500. postrzelánych śiłá. SzembRelWej A4v. Iednák y wąm przyznáć to muśi/ że y wy śiełá vmiećie/ y śiełá się náuczyć możećie/ byśćie się tylko záraz z młodu ná to obierały/ nie spuszczáiąc się ná bábek swych doświádczenia/ bo y te nie raz rozumem swym tego dość nie mogą/ y nie vmieią swegoż rozumu sámeż wyłożyć/ gdy iedney plastr ábo Chiná/ według experienciey wszytkich grubych Empirikow/ ábo belicá/ ábo máruná pomoże/ a drugiey záwádźi [...]. CiachPrzyp F. Długoby wyliczáć się miáło/ Iák się występkow śiełá wszędźie znáydowáło. OvOtwWPrzem 15. Często vcżeni máią w vśćiech Hippokratesá mowiącego: Praca/ Potráwy/ Napoy/ Spánie/ wszystko miárą. Naprzod wspommina pracą/ ktora ma vprzedzać iedzenie dla śiłu przycżyn: Abowiem wzbudza ćiepło/ zbytki trawi y wypędza/ co pomocno iest żołądkowi. OlszSzkoła G. Siłá Szláchty Polskiey mieszkáiącey w tym Mieśćie/ vbránych po Fráncusku/ dosyć porządnie/ dla honoru tey Ambássády tákże przybyło. WjazdPar a4. Gubernium [rząd] krwawego Marsa gdy nastaie Siła to Ludziom Trwogi y Strachu przydaie. PasPam 272. Acz widzę gośći iedźie grzecznych śiła Pono z Wársztátu Mársowego dźiłá: A ná ten pogłos iześ świeza Wdowá. Pozal się Boże/ skwápliwego słowá. KochProżnLir 187. Miłe Dziatki/ mácieli tákie Rodzice utrátne/ nie przeklinayciesz ich: ále je raczey wedle czwartego przykazánia Bożego czcicie: Bogá się boycie/ y jemu wiernie służcie; On was pewnie nie opuści: wszák siłá tákich ná świecie/ co po Rodzicách nic nie wzięli: Pan Bog ich żywił/ jescze żywi/ y was też żywić będzie: á Rodzicy zá to/ że/ co mieli y zárobili/ márnie poutracáli/ będą odpowiádáć musieli. GdacKon 22. Spytasz kogo, siła też przyjaciół ma, nie wie. PotFrasz1Kuk II 111. Zkądże to proszę/ że przed tym/ ták śiłu żonom Mąż [...] ieden wystarczył? GorzWol 90. Jestesmy naostatek iak siłu takich, ktorzy w starych gmachach mieszkaią, choć z ocźywistym niebespieczenstwem, źe ich przywalić mogą; nie myślą o źadney ich reparacyi, przez wzgląd osobliwy na Antecessorow swoich, mowiąc, iak moy oćiec albo dźiad miesźkał, tak y ia mieszkáć chcę bez źadney odmiany. LeszczStGłos 2. A do tego co za dyshonor Narodowi nászemu, iako by nie mogł producere subjectum godne do korony? rzecz dźiwna, źe będąc tak tenaces zwyczáiow naszych, lubo w siłu rzeczách potrzebuią odmiány, wzdrygamy się cudzoźiemskich; á nie konsyderuiemy, źe pod cudzoźiemskim Panowániem insensibiliter stáiemy się sami u siebie cudzoźiemcámi. LeszczStGłos 164. A chciał wiedzieć siłá mieć będzie linii frontu? A zátym siłu żołnierzy zábierze linia boku? BystrzInfTak M2. Na resztę jadł siła poziemek z mlekiem, czym się oziębił, w gorączkę wpadł tak nagłą, że i gangrena wnętrzna zaraz przypadła, od której doktór nie mógł ratować, i tak umarł. MatDiar 328.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ okrutnie siła:

Warianty fonetyczne: SIŁA, SIEŁA

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1618

Formy: sieła // siła

Znaczenia:

»bardzo«: Gdźie tráfiło się iż pierwey niżeli się dźieie zgromádzenia onego zkończyły/ y wyznanie wiáry świętey/ y potrzebnych náuk w kośćiele Bożym/ od wszytkich podpisáne było/ dwáy świątobliwi Biskupi/ y ná ktorych powadze śiełá wszytkim Kátholikom należáło/ vmárli nád spodźiewánie/ bárzo krotko záchorzawszy. StarKaz 5.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Chłopska rzecz siłá ieść/ á siłá pić szláchecka. RysProv II, 7. ● Máło dáć wstyd/ á siłá żal. RysProv 93. ● Gmatwáć rzéczy/ sprawy. Siła ná się brać/ á nié rospráwiać. KnAd 257.