Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. łączliwość z czasownikiem, przymiotnikiem i przysłówkiem »siedem razy«: Powiádał to ieden Iápończyk/ ktory był śiedmkroć ná tey wadze/ y został potym Chrześćiániniem. BotŁęczRel V 26. Podle tego miástá záraz z przyśćia/ widzielismy fygowe drzewo/ nieták wysokie/ iáko bárzo szerokie/ ktore ná rok siedm kroć rodźi/ figą fáráonową zowią. BreyWargPereg 9. Ták bowiem Krol y Prorok Dawid ś. szykował y rozdźielał modlitwy swoie. Siedmkroć oddáiąc chwałę Pánu Bogu swemu. LairReg 63. Uczciwy pan Marcin Luter, świeca nasza roświecona i na generalnym synodzie raz po raz siedmkroć wielkim głosem zawołany arcysuperintendent, jako za dobrego żywota duszyczkę swoję tłustymi cnotami tuczył, tatarską akwabitą grzeszeczki w sobie truł i morzył i wszystkie swe ciężkie lata na dobrej myśli, dzień podle dnia, trawił, także z siebie gorzkie afekty drobnymi pigułkami wytrząsał i wystraszał. ZimBLutKontr 347. bo śiedmkroć vpádnie spráwiedliwy, y záś powstánie: áleć złośnicy y vpadáią ku złemu. SzlichJoAntap 71. A pokropi go z wierzchu tąż krwią/ pálcem swym śiedm kroć/ á ocżyśći go/ y poświęći go od niecżystot Synow Izráelskich. BG Kpł 16, 19. Siédmkroć/ Septies [...]. Kn 992. JAko mowi Prorok: Siedm kroć przez dźień chwałę oddawałem tobie, ktorą śiędmioráką świętą liczbą ták wypełnimy, ieśli powinność nászey służby, to iest Laudes, Prymę, Tercyą, Sextę, None, Nieszpor y Kompletę czásu swego odpráwowáć będźiemy, ábowiem o tych godźinách powiedźiał Prorok: Siedm kroć przez dźień chwałem tobie mowił. BenReg 43. V. Iáką postáć miał [Chrystus] po Zmartwychwstániu? M. Táką iáko y zá żywotá/ ále iásnośći śiedmkroć większey/ ániżeli słońce. AnzObjWaś 35. O prawdźiwie zakon twoy Pánie Boże nász niepokalány/ zmázy nie máiący/ słowá i przykażánia twoie bránt szczyry śiedmkroć przelewány. DrużbDroga 73. Jako więc złoty kruszec bywa czysty, Kiedy go siedmkroć topi piec ognisty, Tak utrapienia i gorzkie kłopoty, Są doświadczeniem dufności i cnoty [...]. MorszZEmbWyb 283. Śiedmkroć ná dźień Tobie Rzekłem chwałę, ná sądy twey spráwiedliwośći, Strzegłá duszá ma twych praw, y mam ie w miłośći. DamKuligKról 146. Czemu záś Dawid S. śiedmkroć ná dźień się modlił, y w tym go Kośćioł S. náśladuie? NewOzd 329. Siedmkroć. siebenmahl. sept fois. T III 2014. DAWID BOGA siedm razy, aczw Królewskim stanie Był, chwalił na dzień: siedemkroć chwaliłem Cię PANIE! Mało dziś tych, co siedmkroć na dzień chwałę daią BOGU; więcey, co siedmkroć na dzień upadaią. MinZbiór 78. Bo śiedmkroć upádnie spráwiedliwy, y powstánie: lecz niezbożni we złé upádną. BW Prz 24, 16.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ siedmkroć razy »siedem razy«: Słońce záś po Sądnym dniu, ma bydź śiedmkroć rázy niż teraz iáśnieysze, według Proroká: Erit lux lunae sicut lux solis, et solis septempliciter sicut lux septem dierum, in die quâ alligauerit Dominus vulnus popali sui. PiskorKaz 855. Co on też BOGU winien, ściśle się rachował, A codzień siedmkroć razy z płaczem medytował. DrużZbiór 126. ▲ po siedmkroć »siedem razy«: Caius Marius Rzymiánin/ gdy gniazdo orle z śiedmią orląt/ pácholęćiem ieszcże będąc/ ná roli nálazł/ y do oycá swego przyniosł; oćiec zdumiáły porádźiwszy się wieszcżkow zrozumiał/ iż po śiedmkroć syn iego Márius Burmistrzem Rzymskim/ to iest/ światá wszystkiego Pánem/ być miał; co się nánim wykonáło. WidziewKaz B. [...] iezeli zrozkazania JK Wieliczenstwa Traktat y postanowienie z Sołtanem Turskim o pokoiu komissarze JKWieliczenstwa traktować zechcą J Jk Wieliczenstwu kazać by Swoim komissarzom w Dohoworze z Posłami u Soltana Tureckiego bydz, y o Hospodarstwie JCWieliczenstwa postanowienie uczynić, za obiawionemi z Strony CWieliczenstwa po siedmkroć deklaracyami. przy ktorych Traktatach y rezydentowi JCWieliczenstwa bydz rozkazał. CzartListy 165v. Nád wszytkiemi gwiazdámi bárzo wysoką[!] są wody czyste ná kształt kryształu, á bárzo subtelne y lekkie, á nád tymi Niebo błogosłáwionych , ktore ták iásne iest iż inne względem niego zdádzą się ćięmnemi, po dniu Sądnym bárźiey po śiedmkroć Słońce się roziáśnieie, y iáśnieyszy Kśiężyc y gwiázdy będą, áby tym sposobem vćiechy błogosłáwionym przymnazáli: y źięmiá się rozświeći, ále więcey gwiázdy y plánety obracáć się nie będą, bo ich obroty służą náwięcey y do vrodzáiu źięmie, ktore iuż ná ten czás przeminie. TylkRoz 20. I Przy pierwszym záraz Kaznodźieyskim tu słowie, od stolicy Apostolskiey pozwolonym, ná wysłáwienie Nowo Błogosławionego IANA FRANCISZKA REGISA iáko wielkiego zelanta chwáły Boskiey, wielkiego po śiedmkroc ná ieden dźień Kaznodziei, częstokroć áż do ustánia tchu [...]. GzowKor B. Krol Stefan gdy iuż blisko byli Klasztoru onego, Syná swego Emeryká przed sobą wysłał, áby onym Zakonnikom zászedł drogę, ktorych on wszytkich łágodnym obłápieniem, y pocáłowániem uszánował; iednak nie zárownie onym Zakonnikom pocáłowánie swoie dáiąc: bo iednych po dwákroć, drugich po trzykroć, innych po cztery, po piąći, á niektorych po śiedmkroć pocałował. JabłońDrzewo 44.

a) »informacja, że liczbę oznaczaną przez znajdujący się obok liczebnik należy pomnożyć przez siedem«: NAliczysz też sobie śiedm tegodniow lat/ to jest śiedm kroć śiedm lat: Y uczyniąć dni śiedmi tegodniow/ lat czterdźieśći y dźiewięć lat. BG Kpł 25, 8.

Znaczenia:

1. »składnik liczebników wielowyrazowych, który oznacza, że liczbę określoną przez liczebnik stojący po nim należy pomnożyć przez 7«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ siedmkroć sto tysięcy »700 000«: Ale nad to wszytko ci nowi nabożniczkowie szarańczą, onę depopulatricem regnorum, którą ze wszytkich państw cum sibilis et tinnitibus czujni magistratus wyganiają, tu do Polski wprowadzili, tu jem sedes zgotowali; tu się rozgościli, tak barzo się wpaśli, że in tantam creverunt factionem i tak możną, bogatą, że do kilku tysięcy wsi w Koronie i Wielkiem księstwie Litewskiem już osiedli, a na jednym tylko miejscu (co przedni senator publice a katolik twierdził) siedm kroć sto tysięcy we złocie w depozycie mają. JezuitRespCz III 87. Ták rozumieią/ iż tego tu boku [Brytanii] dłuża iest/ śiedmkroć sto tyśięcy krokow. CezWargFranc 101. O iák nie wielkim woyskiem ná krzywoprzyśiężce y przymierzołomce/ ná srogie[g]o Sułtaná Osmaná potęgę śiedmkroć sto tyśięcy woyská przećiw Koronie wypráwuiące[g]o/ á iuż nádźieią poćiemiężenia/ tylko co Oyczyzny nászey nie pożeráiącego/ twoią własną obecnośćią ruszyłeś się Naiásnieyszy Krolu: O iákeś krwią Bissurmáńską nápełnił brzegi Dnieprowe! WojszOr 11. A piszą/ że oną woyną z obu stron zginęło ludźi śiedm kroć sto tyśięcy/ y ták vpádek y odmiáná Krolestwá Gotskiego/ wszczełá się od káránia za nieczystość. ChokRudAOdm 22. PO ták ćięszkich przez wiele lat hybernách/ y vćiążeniu przez przechody rożne Zołnierskie/ chcąc cokolwiek vlżyć vbogim Poddány[m]/ wdobrach Nászych Krolewskich: redukuiemy hyberne z Dobr nászych Krolewskich/ do Summy śiedmiukroć stu tyśięcy sześćiu dźieśiąt tyśięcy. KonstSejm1677 4. [Trepizond, dziś Trabazon] Leży nád Morzem czarnym/ y podźiśdźień iest Miásto dosyć hándlowne: Naywiększy iednák pożytek z ryb odnośi/ ktore sámemu Bászy przy niektorych inszych prouentách/ Intráty y Ewekty czyni Siedmkroć Sto Tyśięcy trzydźieśći Tyśięcy y cztery/ Ośmset pięśdźieśiąt áspr/ do roku/ lubo niemász w całym tym Páństwie żadnego Sándźiaká/ tylko czternaśćie Zamkow/ ktore zásłániaią Miásto/ y bronią wszytek ten trákt do niego należący. RicWielJMon 67. CHWALEBNEGO ZWYCIĘZCE, Nád Osmánem Cesárzem Tureckim, z śiedmiąkroć sto Tyśięcy Woysk, pod HOCIMEM, W Roku Pańskim 1621. Dniá 10. Octobr. CzerDwór . Dość na owey wdziesięć lat potey Chocimskiey, ztąd bowiem Bissurmaniec Iad na Polakow wywierać począł, a co raz porażony, rozdrazniony zcáłą Mahometanską potęgą wśiedmkroć sto tysięcy Osman Cesarz iako drugi Xerxes w Sarmackie przybył kraie Roku 1621. KołTron 158. Potym [Dariusz] podniosł woynę przećiwko Scytom, z woyskiem ná londźie w liczbie śiedmiu kroć sta tyśięcy, á ná morzu sześćiu set okrętow. ScudZawiszHist A3-A3v. Znam iedney wielkiey Familiij Panią, ktora trzyrazy za Mąż chodziła, z pierwszym obszernem Dziedzicem iednę Corkę miała, poszła za drugiego chudszego, z ktorym pięci miała także; á z trzecim nic: dla śrzedniego Męża y Dzieći na siedm kroć sto tysięcy długuw zaciągnęła; na pierwszego Męża y Corki Dziedzictwo; nie wniosła zaś tylko czterdzieści tysięcy złotych. JabłSkrup 50. Swidakiem przepyszná strukturá, nazwaná Musaeum, gdzie uczeni ludzie swoie schadzki mieli, y mieyskim kosztem utrzymowáni y żywieni, iáko y tá sławná Biblioteká, ktorą Ptolomeusz Philádelphus ták znacznie pomnożył, a iego nástępcy przyprowádzili do siedmkroć stutysięcy Xiąg. RolJabłJADziej 97-98. W Azyi ták się prętko rozmnożyli ludźie, że we trzystá lat po potopie, iáko pisze Diodorus L. 3. Ninus pierwszy fundator Assyryiskiey Monárchij przećiw Zoroástrowi Krolowi Baktryanow wyprowádźił milion y siedmkroć stotysięcy piechoty, sto tysięcy iázdy, wozow kosámi uzbroionych tysiąc sześćset. DrewsBrzozDystr 212. Wielebny X. Mikołay Lancycy Soc: I. opusc: 20. n. 58. z wielu Autorow dowodźi, że zá czásow Dawidá Krolá sámych Kápłanow tám było więcey niż sto dwádźieśćiá tysięcy, licząc záś Kápłánow oraz z Lewitámi, (ktorzy tákże ná Kośćielney zabáwie byli,) tedy liczono siedmkroć sto y dwádźieśćiá tysięcy. DrewsBrzozDystr 231. Ninus Belusa, alias Nemroda, to iest Tyrana Babilońskiego Monarchy Syn, chcąc swoie dilatare Imperium, z Sąsiadami prowádził Woynę, osobliwie z Zoroástem Krolem Baktryáńskim, ná ktorą wyprowádził pieszego Million, siedm kroć sto tysięcy; konnego dwa kroć sto y dziesięć tysięcy, wozow kosami nábitych, dziesięć tysięcy, sześć set według Diodora lib: 2. y Iustyna lib: 1. ChmielAteny1755 I 991. Turcy zawoiowawszy iuż we trzech częściach świata szerokie Chrześciańskie kraie, aby na podbicie pułnocnych Krolestw otworzyli drogę, umyślili uderzyć na Polskę, y iuż z Osmanem swoim Cesarzem tyle iak do tych czas nigdy, ruszyli woyska, z Afryki, Azyi, y podbitey Europy, na siedmkroć sto tysięcy ludzi ciągneli do Polski, przyłączywszy do siebie Tatarow. MajTrwałość 52. Woysko iego [Kserksesa] ziemskie, według Herodota, złożone było z milion siedmiukroć sto tysięcy żołnierzy, a zaś woysko morskie przechodziło liczbę pięćkroć sto tysięcy luda, ktory był na tysiąc dwuchset dużych okrętach, maiąc trzy tysiące połokrętow do przeprawy. MabKamieńUwagi 36. tym sposobem zgineło owe sławne miasto [Kartagina], naymniey od siedmiukroć sto tysięcy mieszkane ludzi, stolica trzechset miast Afrykańskich, i kraiu więcey na mil tysiąc rozciągłego. SaintZabłŻegl 303.

2. »700 000«: Mogol wieski nosi Dyament podczas publiki iak perłę przedrylowany, duży iak iaie kurze, iako widział Fainez; Táwernier go taxuie Iedenaście Millionow siedmkroć dwadzieścia y trzy tysiące, dwadzieścia y ośm tynfow. ChmielAteny1755 I 652. Śiedmkroć, Siebenmahl 100 tausend, BierSłowa 215.