Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: SZPARAG, SZPARAK, SPARAG

Słowniki:
SXVI (sparag), Kn (szparak), T (szparag), L (szparag, szparaga), SWil (szparag), SW (szparag, szparaga), SJP (szparag) notują
SStp nie notują

Formy: lp M. szparag // szparak; Ms. szparagu; ~ lm M. uż. nosob. szparagi; D. szparagów; B. uż. nosob. szparagi; N. szparagami // sparagami

Etymologia: <łac. asparagus>

Znaczenia:

bot. »roślina uprawiana dla jadalnych pędów albo jako roślina ozdobna; Asparagus«: Do Wenusá/ y Małżeńskiey spráwy/ płeć oboię zbytnie porusza y wzbudza/ ná wiosnę/ gdy sie z źiemie pokázuią z inymi źiołkámi/ vżywáiąc/ iáko Chmielii młodego/ álbo Szpárágow/ w chędogą chusteczkę/ álbo w Páczoski mokre/ vwinąwszy/ w Popiele gorącym vpárzyć/ álbo w chlebie vpiec/ á tego vżywáć z trochą Pieprzu á z solą: ábowiem osobliwego smáku iest potráwá/ ktora potężnie do Wenusá pobudza. SyrZiel 180. Szpárak/ grómowe źiéle/ iábłonki. [...] Asparagus [...]. Kn 1120. Potráwá z Szpárágámi tákże. CzerComp 26. Z Spárágámi tákże zrobisz [rybę]. CzerComp 59. Toż kochane blomuzie. Na samo przezwisko, Miasto jedzenia, już mi do ublwania blisko. Wety za tym z dawnego nastąpią zwyczaju: Naprzód rozmaitego sałaty rodzaju, Szpinaki z selerami, szparagi z karczochem, Białe grzanki, jakimsi przysypane prochem, Parmezanu jak papier i orzechów garstka. PotFrasz1Kuk II 34. Oprucz maieranu dawano na wieńiec Pannom młodym olim szparagi, wierzbę, cżyli koszyczko, na znak, iż w stanie małżeńskim słodycz z gorszkością miesza się. ChmielAteny III 80. Sam wypadnie, ieśli mąki żytney zaczynisz mlekiem skoczku, a w ząb wypruchniały napchász. Albo też wziąć korzenia suchego szparagu, przyłożyć do zęba, bez bolu wypadnie mowi Mizaldus Albo też helidonią, alias iaskułczogó ziela sokiem posmarowáwszy, pozbędziesz się bolesnego nieprzyiaciela. ChmielAteny III 511. Szparag, gromowe źiele. Spargel. asperge. T III 2268.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ szparag górny: Pomiernego iest Szparag przyrodzeniá [...]. Wodny także ábo bagienny y gorny/ tegoż są przyrodzenia. SyrZiel 1125.