Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »budzący strach, przejmujący lękiem; groźny«: Straszna iest woyna na zięmi ale Daleko Strasznieysza na morzu. PasPam 69. Moskiewskie woyska a osobliwie owe Boiarskie Chorągwie w szyku stoiące są tak straszne iako narod zadęn nieiest. PasPam 107. Staremi to W MMPan straszysz mię awizami ktore niewięm [...] iezeli niebędą W MMPanu strasznieysze za złocistym Pawilonem nizeli mnie na ubogim Zołnierskim Woyłoku. PasPam 136v-137. Pokazał się na Niebie Straszny y wielki [kometa] ktory przez kilka miesiecy trwaiąc swoią oczom Ludzkim groził srogością y nim bardziey trwał tym bardziey serca truchlałe trworzył [kometa] ominuiąc niedobre affekty ktore potym nastąpiły. PasPam 188v. Niedzwiedz [...] Zwierz straszny odwazny Serdeczny y Męzny Do potkania y bitwy nad inne potęzny. PasPam 270. Polakow wygladał [...]zeby iako nay prędzey przybywali y tego dopomoc gasić strasznego Zapału ktory iuz by tez był podobno wszystkie pozarł Chrzescianstwo. PasPam 276.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ sąd straszny »sądzenie przez Boga rodzaju ludzkiego przy końcu świata; sąd ostateczny«: Te pracowite ubogich Ziemianinow [plony] y wyssana Substancyia uznasz iakiemić na Sądzie strasznych [zam. strasznym] staną się Instygatorami. PasPam 193. ◆ straszne rzeczy »ciężko, przykro, niemilo, trudno«: Prezęntowałes się w bataliach o iak to straszne rzeczy [na] chłopa slepego w Szyku zogolonemi wąsami Szeroką Fioletową Sutanną. Szkapę y zogonem okrywaiącego. PasPam 192v. ◆ straszny trybunał »sąd ostateczny«: Powędrowali. Za krolową Sprawić się na tamtym Strasznym Trybunale. PasPam 214v. ◆ najstraszniejszy parlament »sąd ostateczny«: Toc go upewniac niemozesz [...] zeby mu y natam tym Swiecie twoie miały wczym kolwiek Suffragari zasługi. W ten czas kiedy na owym naystrasznieyszym Parlamencie rzeką vive et Responde. PasPam 195v.

2. »bardzo brzydki, odrażający«: Iest tam ryba tak straszna że Ięnom na scianach koscielnych Malowanego widywał owego co mu płomięń zgęby wychodzi. PasPam 65. Iest to tam łeb y Slepie iako smoka straszne paszczęka szeroka a płaska iak u małpy. PasPam 65.

STRASZNA
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

»jest przerażające«: Naostatek i to uważania godna, acz jako inszym pułkom straszna, tak ćwiczonym Elearom wdzięczna była, iż gdy się wojska z Wołoch wracały, nie kogo inszego na odwodzie tatarskich niebezpieczeństw, jeno Ele ary pozad zostawiono. DembPrzew 49. Strászna to byłá u Rzymian/ gdy kogo ná śmierć sądzono [...]. GdacPan Aa2v. Aleć to potym dáleko stráśnieysza będźie/ gdy obaczyćie onego strásznego Sędźiego ná swoim strászliwym stolcu śiedzącego [...]. GdacPan Aa2v. Temuż ją Bóg w dzień sądu swego czytać każe; To straszna, że jeden grzech wszytkie cnoty zmaże. PotFrasz3Kuk II 570. A że iáko Pan przestrzega/ dáleko więcey potępionych będźie/ niż zbáwionych multi vocati pauci verò electi; żart tu ná stronę szpaczkować/ dworować tu rączki złożywszy strászna/ niebespieczna. BujnDroga 168. Jeszczeć to niezbyt straszna być kozie na wozie. KorczFrasz 37. Ale to naystrasznieysza, że te Kapitulacye in rasa harta nie w Grodźie bardźiey obiecane niż zapisane Trybunały Rotmistrzom płacić każą. JabłSkrup 70. Lecz to straszniejsza, ale nie dla nas, że 30 m. Moskwy przez Polskę do Szląska idą, w czym przechodnia kamienica, to jest miła ojczyzna nasza nie tylko przeszkodzić temu nie potrafi, ale owszem majestat wojny w sobie jakoby z konsolacją zakłada i pewnie założy. RadziwHDiar 59.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]