Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »posługujący się fortelem, podstępem, intrygą«: Tu Páná przed Annaszá/ z wesołą postáwą Postáwią posługácze/ dźielnośćią y sławą Popisuiąc się swoią: Otosmyć dostáli Tego zbrodniá/ ktorego Bogiem názywáli. Iego sztucznym mátáctwem oszaleni ludźie: Pátrzćie/ Pánie Annaszu/ iesli tey obłudźie Bogiem ábo Chrystusem namniey być przystoi/ My przytym zá posługę prágniem łáski twoiey. RożAPam 18. Y To nie poślednia ponderácya: Acz Seyn nász Hetman człek iest stáry/ mądry według nas y głowy swey/ ále nie według Polakow/ iest ci on wprawdzie vważny/ chytry/ stuczny/ przemyślny/ waleczny/ y choć stary ná niewczásy cierpliwy/ y odważny/ bo/ że y pierwey Smoleńsk vtrácił á ktoż mogł Polakom ztrzymáć [...]. NowinyMosk D3v. [...] ábo sie mężnie zPolaki bić y potykać ábo przed potrzebą iakich media do Tráktatow y pokoiu szukáć/ żeby zgodę y paktá (choć wiecznie) ż nimi zawrzeć/ ieśli nam będą chćieć wierzyć y ná to pozwolić; ábo iáki sposob nowego woiowánia stucżny y chytry wymyślić y wynáleść/ Cudzoziemcow rożnych ná consilia priwatne wezwawszy/ y konten[t]ácye nam znacżne obiecuiąc. StarWyp D2v. Powiem śmieszną rzecz ktorąm od iednego Aptekárzá zrozumiał człowieká wiary godne[g]o y ná vrzędzie będącego Bawił sie ieden Exorcizmami stuczny ále máło ostrożny/ y dla większey reputaciey w swoiey zabáwie/ dawał nieznáczne w potráwách y polewkach pewne proszki nie niepowiedáiąc dla purgatiey/ iakoby exorcizowáną potráwe/ ktore proszki brał vtegosz áptekárzá. WisCzar 59. Gdy Łubieński prymas na gęste skargi i nalegania panów i szlachty, jako głowa najwyższa w kraju podczas bezkrólewia, napisał do króla pruskiego o tych egzorbitancjach Paczkowskiego, odpisał ten sztuczny monarcha, iż nie wie o niczym [...]. KitPam 126.

2. »niezwykły, wymyślny, fantazyjny«: Stucżney roboćie o wielkie nieszcżęście w początku tey vlicy ná wiázd Krolowey przygotowáney/ chćiał [król] się przypátrzyć [...]. JudCerem B2. Ale nie tylko dziwne same są kamienie, Ale i ich misterne i sztuczne zrobienie, Tak, że trudno rozsądzić, trudno porachować, Co drożej: czy robotę, czy same szacować. ArKochOrlCz I 211.