Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp (surowo), SXVI (surowie, surowo), Kn (surowie, surowo), T (surowie, surowo), L (surowie, surowo; pod: surowić; XVII-XVIII w.), SWil (surowie, surowo), SW (surowie, surowo), SJP (surowie, surowo) notują

Formy: st. równy surowie; surowo; ~ st. wyższy surowiej; ~ st. najwyższy najsurowiej

Znaczenia:

1. »bez pobłażania; srogo«: Występni zaś, tudźież przez Generałow, którzy do odpowiadania zá nich obligowani będą, surowo maią bydź karani, z reparacyą, dosyć uczynieniem zá szkody na tychmiast przy áttendencyi, albo atestacyi Kommissarzow Polskich, na też krzywdy y wiolencye, ktore przyśięgą maią bydź dowiedźione. DembPrzew 81. Surowié śię spráwuję/ ábo co czynię. Seuerè ago:seuerissimè acta aetas. [...] Praeter aequum & bonum. [...] Summo iure agere. [...]. Kn 1084. Tak ci dałęm iednanym sposobem za bol y za rany ich ze to its practicatum Axioma były płacze, Złotych 1200. zosobna zastąpic Curolika, Iasinskiemu nic za gębę ieszcze go surowie sądzono zes ty gospodarzęm bywszy y gosciąm dopusciłes się bic nierozwadzaiąc ich y sąm ieszcze wyzwałes na poiedynek za to day do Brzescia Bernardynom Złotych 600. PasPam 89v. Kiedy zaś taż prowincya przez iniqua armorum sorte potencyi moskiewskiéj cessit, bądźże pewna mizerna Polsko, że chimeryczne to recuperatio avulsorum, którą się łudzą, in tumulum swobód swoich się obróci, jeżeli się sama nie wskrzesisz; jawnym tego dowodem to, co się dzieje, bo kiedyż surowiéj nieprzyjaciel dobył na Polskę pazurów, kiedy wszystkie swoje żwawiéj wywarł intencye, jeżeli nie przez ten czas, w którym rzeczpospolitą rozumiał być destitutum omni spe sukkursu od najjaśniejszego króla imci szwedzkiego kolligata naszego, którego już zatłumić i zagasić rozumiał; lecz jeszcze wszędzie ta sidus septemtrionale illuminavit i księżyc oryentalny, instillando magnalia Porcie othomańskiéj [...]. ZawiszaPam 287. Cokolwie zaś pod imieniem takowych Miasteczek y wśi świeżo założonych pokazało się ubliżenia publicznego, confiscationi to podlegać będźie. Kommissyi raz na instancye Dźiedźicow Dobr mimo Prawa opisane powtarzać nie będą, y cokolwiek iest im Prawami pospolitemi rozkazano, iako teraz nie omięszkuią tak starać się będą, iako naysurowiey wypełniać. TrakWarsz D2. Surowie, adv. scharf, genau, streng. rigidement, sévèrement, rigoureusement. § subtelnie nazbyt i surowie prawo wykładać; surowie co czynić, śię sprawować, śię chować. T III 2203-2204. Surowo, adv. [...] 2) strenge, scharf. [...] austerement, rigidement, rigoureusement. Niepoprawne zródło 2204.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ surowo karać (sz. zm.): Niewypowiedźiana rzecz iest/ iáko się z nimi ostro ći Evnuchowie obchodzą/ wglądáią pilnie w naymnieysze ich ruszenie/ y niemász ták máłego występku/ ktoregoby niemieli surowo karać. RicWielJMon 33. Nie uwáżáłem nędzny grzesznik karań onych W mym upadku; y mąk mnie za grzech náznacżonych/ Ktoremi nieṕrzyiaćiel ow grzechu Wszechmocny/ Pokazuiąc przećiwko temu swoy gniew mocny/ Co wielką nienawiśćią záwsze przesladuie/ Kárze surowo/ y swą ṕomstę okázuie. BesKuligHer 48. Tych, ktorzy Praw od niego ferowanych nie obserwowali, funkcyi swey nie należycie pilnowali, surowo karał, z nikim nie chciał przestawać, oprócz sekretnych Konsiliarzow, na woynie iednák Victor chwalebny. ChmielAteny IV 599. ▲ surowo się z kim obchodzić: surowo śię z kim obchodźić. mit einem strenge verfahren. rudoïer qu; traiter qu. rudement. T III 2204.

2. »bez gotowania, smażenia, pieczenia, na surowo «: WEźmiey Kapłona albo Cielęćiny/ albo co chcesz, ochędosz/ rozbierz lepiey surowo/ aniżeli oćiągaiąc/ włoż w rynkę/ a oraz drobno Cebule y Pietruszki wkray/ zrob Figátelle drobne/ w iáką chcesz formą/ uśiekay bardzo drobno łoiu kruchego/ á wsyp ná spod/ y soli/ wley trochę rosołu/ á warz nakrywszy [...]. CzerComp 21. WEźmiey Kapłona albo Cielęćiny/ albo co chcesz, ochędosz/ rozbierz lepiey surowo/ aniżeli oćiągaiąc/ włoż w rynkę/ a oraz drobno Cebule y Pietruszki wkray/ zrob Figátelle drobne/ w iáką chcesz formą/ uśiekay bardzo drobno łoiu kruchego/ á wsyp ná spod/ y soli/ wley trochę rosołu/ á warz nakrywszy [...]. CzerComp 55. Surowo, adv. 1) roh. [...] d'une manière cruë. T III 2204.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ surowo coś jeść: Surowo co iéść/ Crudè [...]. Crudum, vel crudum cibum edere. Kn 1084. surowo co ieść. etwas roh essen. manger une chose cruë. T III 2204. ▲ surowo jedzący: Surowo iédzący/ [...] Omophaga [...] crudorum esus. Kn 1084.