Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»właściciel szynku, karczmarz«: In genere wszystkie włości w Koronie, tak królewskie jako i duchowne, ślacheckie i miejskie osiadłości mają być od każdego stanu wolne i w pokoju zachowane i od wszelakiego łupiestwa tak rzemieślnicy, kupcy, szynkarze, żydzi po drogach, jako i na miejscu, a każda zwierzchność każdemu człowiekowi ma czynić sprawiedliwość pod winą tysiąca grzywien, o co forum prosto na trybunał piotrkowski, jako i lubelski. SposPodCz II 394. Kśięga lekarzom, Aptekarzom, Cyrulikom, Barbirzom Kuchmistrzom, Roztrucharzom, końskiem lekarzom, Mastalerzom Ogrodnikom Kuchmistrzom, kucharzom, Synkarzom, Gospodarzom, Mamkom, Paniom Pannom y tym wszytkim ktorzy sie kochaią y obieruią w lekarstwach pilnie zebrane a porządnie zpisane przez D. Simona Sirenniusa. SyrZiel [s. tyt.]. Krzyknie: Gospodarzu Dayże piwa po wodźie/ roskoszny szynkarzu: Kto wiedźiał o iey mocy żeby táka byłá/ Coby sie zá krotki czás w piwo odmieniłá. KomRyb Bii. Bo kiedy ná ktorego doświádczą fałsz iáki/ (Toż ćierpi Piekarz/ Rzeznik/ y Szynkarz wszeláki Y wszyscy co fáłszywym funtem nárabiáią) Naprzod ich do więźienia sromotnego dáią/ A potym nie máłą ich kupę názbierawszy/ Y liczbę Supászowie/ ich obrachowawszy. Káżdemu z nich ná szyię ćiężką deskę włożą/ Tylko głowę ku gorze iák z kuny wyłożą/ Ktorą z rozmáitego źielská vplećioną/ Trefnie vkoronuią dźiwácką Koroną. PaszkMrDzieje 127. Dla tegoż y pismo mowi/ Ze kupcom á szynkárzowi Natrudniey się vstrzedz grzechu. DomByt Cv. Wiernym bądź szynkarzowi, być drugi raz wierzył, Nie wadź się, aby kuflem kto w karczmie nie zmierzył. ObDworBad 220. Szynkarz / Caupo [...]. Tabernarius [...]. Copa [...]. Kn 1130. Szynkarz kupił 4 wiádrá winá/ wiádro po 80 zł. stráćił potym ná káżdym wiedrze 12 zł. 24 gr. [...]. GorAryt 144. Urobił tenże rzemieśniczek śtuciec, w którym wszytkie rzeczy do gospodarstwa potrzebne były; nie tylko to, co do stołu abo jedzenia krajczym, ale i te, co do kuchnie kuchmistrzom, nawet i te, co do piwnice szynkarzom i do ogrodów ogrodnikom, oprócz rydla, taczek i motyki. NowSakBad 332. Synkarz wina Ocnopola. SłowPolŁac 83. Do uczynienia w grodach iuramentów dwu przysiężnych adigere mamy abo karczmarzów z szynkarzem abo winiarzem a kędy Żyd arendę i szynk trzyma z karczmarzem abo z winiarzem realitatem jakiegokolwiek wyszynkowego likwora poprzysięże, który iurament na kształt poborowego authentice z grodu wyjąwszy do rąk IMciów pp. exaktorów oddadzą. LaudaWisz21 1673 638. KTorasz to wodá/ ktorą płáćiemy nadrozy/ Owá/ ktorą w Piwnicy Winiarz/ Wino tworzy Mowiąc oni/ ze tesz ták czynią v Ołtarzá/ Aleć tám inszy sekret/ inszy v Szynkarzá/ Znowu mowią/ ták było w Gálileyskiey Kánie/ Aleć insze tworzenie/ insze roztwarzánie/ Cosz im czynić? KochProżnEp 21. Miary w karczmie sprawiedliwe mają być, pod winą szynkarzow. WilkGniewKutrz 153. A szynkarz, kiedy, z niego drwiąc, pieniądze chowa: „Mędrszy pójdziesz do domu niźli do Krakowa. Napiwszy i potrzebnej nauczywszy sztuki, Jedeneś koszt za trunek dał i od nauki. Nie do smaku — do targu abo do szacunku; Nie do gęby — każ dawać do kalety trunku.” [...]. PotMorKuk III 65. Ktoby szynkarza álbo przekupnia pod swoy znak śmiał przyimowić, surowo ma być karany, iáko y sąm szynkarz álbo przekupień. BystrzInfStat N4. Szynkarze mieysca w obozie niemaią, ále zá obozem ma być im stánowisko dáne. BystrzInfStat N4v. Jeźliby kto szynkarza, abo przekupnia, przy swym poczcie abo w Rocie pisał, ma być srodze karan: także y szynkarz, abo przekupień. ArtWoj 24. Szynkárzow, kupcow, furmanow, y tym podobnych, za obozem jeżdzących ludźi, Sędźiowie z ich wszystką czeladzią na piśmie mieć maią, y tym sposobem postąpić, jako się wyżey namieniło [...]. ArtWoj 228[234]. Powodnicy, przewoznicy co do stanu są bardzo podli, i zrzadka, i mało w nich się znayduie dobrego, własne im są: kradzież, oszukanie, kłótnie, bezwstydy, Karczmarze, szynkarze, garkuchniarze gorsi od pierwszych, bo co pierwsi przerywaiąc czynią złego, to drudzy bez przestanku, czego dowodem są po tych mieyscach, swary, bitwy, oszukania, przysięgi przeklęctwa, bluznierstwa ustawiczne. WłodekNauki 111. [...] powtore zalecić im, aby miarami cechowanemi szynkarze gorzałkę dawali, a ktoby doniosł, że karczmarz obce trunki podwozi, albo miarą niesprawiedliwą mierzy, albo wody do trunków dolewa i fałszuie, temu da Pisarz w nadgrodę źłł: ośm, a te pieniądze z trzydziestowek odtrącić szynkarzom. InsEkon 83[84]. Karczmy i szynkarzów, dzień i noc obieżdżać, szkody Pańskiey przestrzegać, i tego wszystkiego, co się o karczmach napisało. InsEkon 84[85]. Handel i rękodzieła dostateczne są na w zbogacenie człowieka, te gdy się wystawuią Zydom, wszystkie inne sposoby zagrodzić można, w Miastach zaś niech maią wolność szynkowania, bo widziemy że tam tylko iest Zyd szkodliwym szynkarzem, gdzie sam ieden iest szynku Panem, i gdzie niewidzi żadney o dobry trunek i sprawiedliwość miare emulacyi, w Miastach zaś i Miasteczkach gdzie kilka lub kilkanaście znayduie się szynkow, każdy z nich dla własnego zysku, musi dbać oto, gdyby miał dobry trunek, a zwierzchność mieyska łatwiey dopilnuie sprawiedliwości [...]. ButrymSpos 37. Wielu złośliwych Szynkarzów nasiona te do piwa mieszaią, aby je mocnieyszém uczynić; korzenie i liście również są jadowite. JundziłłBot 74.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ szynkarz winny (sz. zm.): Lecz nászym winnym szynkarzom tey proby nie potrzebá. SyrZiel 1219. Tę iednak cnotę maią kárczmarze Krákowscy/ że iákie piwo vwarzą/ bądź przebráne/ bądź nie przebráne/ tákie bez przysády/ przedáią/ w czym nie tylko winnych szynkarzow niektórych/ ále y piwnych (swoich przećiwnikow) dáleko szczerośćią swoią przechodzą. PedSleszTajem 406. Szynkarz winny / v. Winny szynkarz. Kn 1130. Winny szynkarz / Vilnarius [...]. Vina quae vendidi vinario [...]. Ocnopola [...]. Kn 1264. Szynkarz. Wein oder Bier-Schencker. poteleur; cabaretier, tavernier. § szynkarz piwny, winny. T III 2285. ▲ szynkarz piwny: Szynkarz. Wein oder Bier-Schencker. poteleur; cabaretier, tavernier. § szynkarz piwny, winny. T III 2285.