W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 19.05.2022
Warianty fonetyczne:
SZLACHTA, ŚLACHTA
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1607
Znaczenia: »uprzywilejowany stan społeczny wywodzący się z rycerstwa; zbior. szlachcice«: I was już, poczciwa moja ślachto, Panu Bogu oddaję. PrzestPotrzCz II 159.
[...] wyiachał przeciwko mnie wszystek slachty concurs y Panow. OpalKListy 140.
Sprawił im pogrzeb taki Porucznik nasz, Iako Senator niemoze miec foręmnieyszego in praesentia Okoliczney Szlachty y Zołnierzow tak ze wiela Duchowięnstwa w kosciele Sieleckim. PasPam 84v.
Zacną Woiewodztwa Mazowieckiego porodzili się Szlachtą ktorych urodzenie choc bym wywodzic chciał niemogę bo mi niepozwala czas y licha moia Facundia. PasPam 86v.
Sapieia zas wszystkich swoich [więźniów] wydał na zamian gdyz było w niewoli wiele Szlachty Szlachcianek Zołnierzow. PasPam 101.
Widzę wszystkich y Inszych Paniąt roznych Sług krolewskich wszystkich. Szlachty roznych. PasPam 146v.
Wolny głos Szlachcie odeymuiecie. PasPam 195.
Szlachtę na Powrozach wodzić kazecie rabować ich Domy Wołoszy. PasPam 195.
W Woysku Cudzoziemskim aby Szlachta Rodowita y insi Officyerowie byli maią sie Serio domawiac PP Posłowie. PasPam 218v.
Napadły po tym Iesienne słoty, Sniegi, mrozy [...] Iuzesmy tedy miewali Sessyie w Namiotach dla owey Niepogody. Szlachta się poczęli roziezdzac do Domow. Deputaci tylko z Marszałkiem musielismy kawęczyc do konca. PasPam 218v.
Sąm straznik ledwie uciekł asz zgubił Ludzi więcey niz dwa Tysiące Officyerow Młodych Szlachty tak wiela krewnych Swoich pogubił. PasPam 264.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
osiadła szlachta (
sz. zm.) »szlachta gospodarująca na własnej ziemi«:
Praesidia [...] (na ktorych [miejsce] osiadłą Szlachtę osadzac [obiecuje]) z Fortec z prowadzi. PasPam 208v.
Wielmozni Hetmani koronni [...] na Werbunki Patentow wydawać niebędą [...] Rotmistrzow zas Szlachtę osiadłą w Woiewodztwie y [z] zięm podawac będą IokMSCi za rekommendacyią Woiewodztwu [zam. województw] swoich. PasPam 209.
◆
Związki frazeologiczne:
◆
żart. hierozolimska szlachta »Żydzi«:
Perswaduię iak mogę ze to y my Ludzie iako y kwarciani nie bądzmy Hierozolimską ale Polską Szlachtą. PasPam 237v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
◆
Związki frazeologiczne:
◆
w chłopy obrócić (szlachtę) »uczynić chłopem«:
Poniżam kogo/ vpokarzam/ poniżam stan czyy. In peregrinitatem redigo aliquem [...] In ordinem aliquem redigo, cogo [...] Redigere in sordidissimam turbam nobiles [...] W-chłopy obrocić szláchtę [...] In infimum agere, deijcere [...] Traducere ad plebem aliquem [...] Deprimo fortunam alicuius. De caelo aliquem detrahere [...]. Kn 773 [771].
Tak iuz litwa uprawili [wyprawili] wtę ryzę Nobilitatem [szlachtę] wtamtych kraiach że ich prawie wchłopy obrocili. PasPam 81.
●
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa:
●
Kiy ná chłopy/ żelázo ná szláchtę. RysProv VII, 10.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]