Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »część pędu, z której wyrasta kwiat, a następnie owoc«: Kwiećie ná szypułkách / ná dłoń długich / z korzenia wychadzą wielkie / z piąći listków złożone. SyrZiel 1468. Rozumieiąc iż śrzednich Kśiężycow zwiąski płodowe mocnieysze są/ y dla tego może większe poruszenie lekarstw wytrzymáć/ w inszych Mieśiącách słábsze są/ y łácwie się obrywáią/ w pierwszych dla wilgotnośći y ćienkośći/ w ostátnich dla suchośći zwiąskow połodowych/ ktore będąc/ iákoby vschłe/ własnie iákby szypułki/ ná ktorych owoce wiszą/ te gdy doyźrzewáią/ támte vsycháć powinny/ toż się z płodem dźieie dla ćiężkośći. CiachPrzyp G4v. Szypułka u owocu / Pediculus pyri, [...] Pediculus sicorum, pomorum, vuarum. [...] Tenax, [...]. Tenaces botrionum. [...] Pes vinaceorum. Kn 1130. Weś háłunu w stuczkách tak wielkich/ iaki má bydź owoc/ oskrob/ ná wiśnię náprzykład okrągłą. Tám gdźie má bydz szypułká/ droćik álbo suchą szypułkę wiśniową/ trochą wosku przylep/ ieżeli dziurki uczynić nie możesz/ rospuśc przy ogniu káruk/ uwárz i bryzeliey czerwoney trochę. SekrWyj 109. Owoc alboli i kwiát białoczerwony tak zrobisz. Vformowáwszy z biáłego wosku frukt (iáki droćik miásto szypułki w pośrzod wpuśćiwszy) káruk rozpuszczony/ wpuść krety miáłko tártey/ i w nim frukt nurzay; wyiąwszy obrácay/ żeby ostydł. SekrWyj 209. Wychodzi trzy latorośli żelaznego koloru, własnie iak trzy gwoździe. Listki ostrością swoią y szypułką niby włocznią adumbruią. ChmielAteny III 337. Przed osuszaniem wodą opłokane są pokupnieysze; przebrać czerwone od zdrowych, zdadzą się na oley. Swieże chcąc chować długo, zagrzebać w piasek wprzod orzechowym obsypawszy lisciem; zielone orzechy bez sżypułek, w miodzie się konserwuią według Marcyalisa. ChmielAteny III 386. Powoli to drzewo rosnie, przed stem lat nie daie owocu; ktory owoc nie wisi na szypułkach, ale rosną niby głowki na gałąskach osadzone, w tych się owoc zawięzuie: otwieraią się ze spodu od gałęzi; potym odpadną precz te głowki, iak z nich wynidą daktyle, dobrze wyrosłe. ChmielAteny III 392. Szypułka. [...] 1) Stiel ain Obst. [...] 1) queuë de fruit, pédicule [...] 1) szypułka u gruszki, wiśni. T III 2286. Nigdy pszczoł większa nie leci gromada Do roży, gdy z swych przegląda szypułek; Ani motylow tyle na kwiat siada, Ni wiosna więcey ma wieszczych iaskułek, Jak ia, kiedy mnie wiek zalecał młody, Wiodłam za sobą liczne chłopcow trzody. ZabłFBalik 68. SZYPUŁKI (pedunculi), są to ogonki, na których samé kwiaty, a potém owocé wiszą: różnią się względém podzielności, względém mieysca, położéniá, ksztáłtu i t. d. KlukCzenBot 79. Nie trzeba iednakże rozumieć, że kielich np. gruszki, wiśni, i t. d. iest kilkolistny przeto, że má nacięciów kilka; do tego bowiém, aby kielich kilkolistnym się nazywáł; trzeba, żeby z kilku listków osobnych, i przy saméy tylko szypułce zrosłych był złożony; iak u lilii wodnéy, u lnu, u gorczycy. KlukCzenBot 97. Szypułka, koniuszek owoców. DudzZbiór 62.

2. »łodyga, na której osadzone są owoce«: Szypułká przéz cáłe grono idąca / około ktorey iagody wiszą w koło. Scopio. [...] Scopus [...]. Kn 1130. szypułka przez całe grono idąca, około ktorey iagody wiszą w koło [...]. T III 2286.

3. »miejsce na skórze ptaka, z którego wyrasta pióro«: Szypułka u ptaka, [wyraz nieczytelny] beÿ Vogel. BierSłowa 253. Szypułka. [...] 2) eine Feder-Stiel einer grossen oder kleinen Feder. [...] 2) trige de plume; tuïau d'une grande ou petite plume. [...] 2) szypułka piora odartego. T III 2286. Szypka, szypułka, pipka, piórko odarte. DudzZbiór 62.

Znaczenia niepewne:

1 lub 2: Liśćia/ ktore z korzenia záraz pochodźi/ y po źiemi śie roskłáda/ gęsto ná iedney szypułce/ po obu stronách pochodzącego parámi/ około kárbowánego/ ćiemno źielonego: które ná swych stopkách áż do połowice prąćiá pochodźi. SyrZiel 62. Z kolumny owey kapitellu, wynika pięć roszczek, ktore sie własnie w koronę schodzą, á te są iak cierniste. Wychodzi trzy latorośli żelaznego koloru, własnie iak trzy gwoździe. Listki ostrością swoią y szypułką niby włocznią adumbruią. Zgoła całą mękę Pańską, ten kwiat cudownie reprezentuie z oswieceniem Pogan, z pohańbieniem Lutrow, Kalwinow, obrazoborcow; ponieważ y nierozumne stworzenie, y nieme tak pięknie maluie Passionem Chrystusa Pana. ChmielAteny III 337.