Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1623

Formy: lp M. trup; D. trupa; C. trupowi; B. uż. żyw. trupa; N. trupem; Ms. trupie; ~ lm M. uż. osob. trupi; D. trupów; B. uż. nosob. trupy; N. trupami; Ms. trupach

Znaczenia:

»ciało nieżywego człowieka; także zbior. trupy«: Coż to wżdy zá przemienienie? z dusze trup/ z piekłá grob? podobnego nie naydziesz u sámego Owidiuszá/ ktory tych baiek wiele náplotł. BirkNiedz 134. Ono go wrzucáią do grobu/ y brátowemu trupowi/ brátoboycęofiáruią. Wymkniony iest z Szaráiu swego/ iáko płonká niepożyteczna/ od czekaná skrwáwiony/ od powrozá vdawiony/ wrzucony miedzy drugie/ ktorych tákież ćięciwy dawiły. BirkOboz 46. Dumne Kozakow Dnieprowych iuż trzeci raz ánimusze, odmścicielce szábli W. X. M. podáie, tábor nieprzyiázny odwadze otwira, y trupámi ná milę końkiemu kopytu gościniec burkuie [Hetman Polny Mikołaj Potocki]. KalCuda C3v. Kazał [Eneasz] [...] zabite trupem bez wszystkie[go] rinstunku y Woienne[go] apparatu armatury Same[go] tylko wiesc. HerbOr 406. Naliczono trupa trzytysiącę siedemset cztyrdziesci ytrzech. PoczOdlPam 78. [Podczas oblężenia Zbaraża] Przez trupy Brnąłeś po wodę przez końskie tułupy [autor zwraca się do Stanisława Morsztyna, rotmistrza Jego Królewskiej Mości]. MorszAUtwKuk 56. Trzask potym y zgrzyt ostry: gdy po same Pałki Kruszyły się kopije w trupach na kawałki. PotWoj 116. Turkow szesc padło Tysięcy Okrom co w nocy wzięto iako się wspomniało I co trupow po błotnych gęstwinach zostało. PotWoj 120. Rzekę Pilicę krwią y trupami Szwedzkiemi napełnili. PasPam 51v. Zewszystkich tedy zginionych niewiem iezeli by się ktory znalazł ktory by niemiał bydz exenterowany ato ztey okazyiey zbieraiąc chłopi zdobycz na poboiowisku nadeszli iednego trupa tłustego z brzuchem okrutnie szablą rozciętym [...] obaczył ieden czerwony złoty daley szukaiąc znalasł więcey dopieroz inszych proć. PasPam 51v-52. Przyidzie tedy krol z Woyskiem nad owe Trupy zaraz Serce naszym upadło a wtym Turcy skoczą obces na naszych. PasPam 264v. Woiowałem ia tez z Tatarami a przecię nigdy Trupa Tatarskiego na kupie tak wiele iako Niemcow Moskwy y inszych Narodow po potrzebie niewidziałęm. PasPam 268. Zastawszy Tatarowie owę w ziemi swoiey depopulacyią Trupy Zon y Dzieci swoich bydła Stada pozabierane Płakali na Swoie nieszczęscie. PasPam 277. Za murami [oblężonego miasta] Bezwstydnie z zalem siedząc, własnemi trupami Daley tuczyc się będziem. DrobOpow 34. Łupem sępom połozeni [Sylistryjczycy] Oddzielney ręki [Sarmatów], trupem na głowę zrazeni Z wstydu się nie dotarli oka zmruzonego gdy syny potracili łona Baszowego Nadzieie. DrobOpow 167. A gdy już Anatomik trupa onego głowę otworzył: znalazło się/ że [...] wewnętrzna kość nad nosem/jak sito dziurawa/ czarna/ przepalona y krucha była. GdacPij 49-50. Ledwie Anton w takie zamieszanie Z Octawiuszem do Zamku ucieka. A wtym tesz tumult zaczęty ustanie, Gdy trupy połknie y potopi rzeka, Ktore odziera zołnierz y na wodzie, I postaremu głod iednako bodzie. ChrośKon 391. Strach wszytkich iakis obiął ze y nie wiedzieli gdzie byli tym czasem zrzuci z SiebieSuknie a pokaze ze nie zywą ale trupem przegniłym była, w ktorym czart się za Samę udał y dał [tak] wielki się grzmot uczynił iakby kilka piorunow Spadło. HistŚwież 81.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ trup leci: Moskwa nazad odwodem amy tu przycinamy tym bardziej trup leci Moskwa w nogi. PasPam 105v. A tu rąbanina Sroga trupi lecą. PasPam 112v. ▲ położyć trupem »zabić«: Jednych doganiając, trupem położono, Drugich żywcem do Krymu w arkanach wiedziono. SzlachRokLub 178. Czwarta nader Szczęsliwa pod Warką Wiktoryia kiedysmy z Czarneckiem Samego wyboru Szwedzkiego kilka Tysięcy trupem połozyli. PasPam 51v. Połozył trupem przed oczyma naszymi kilka Tysięcy dobrey kawaleryiey. PasPam 264v. Przerzeczony w Persyi Enszef kommenduiący Turecki Seraskier Abdulach Pasza, dwoch z przednieyszych, [...] między ktoremi y Zięć Sułtana [...] znaydował się, ná placu trupem położeni [...]. GazPol 1735 59 9 nlb. ▲ usłać pola trupem, usłać trupem: Oswobodziwszy Ruskie Litewskie y Białoruskie kraie, Usławszy Pola ich Trupem [...] Poszło Woysko do Zwiąsku. PasPam 119v. Ociec Łaskawy [...] usłał Sowicie Pola Trupem Ottomanskiem Bystre Nurty y bez brodne Donaiowe Głębokosci. PasPam 266v. Najpierwej ich [Sasów] pisarz koronny Potocki nazajutrz po terminie armisticii około Tomaszowa tak zbił, że na trzy mile drogę trupem usłał. OtwFDzieje 257. ▲ paść trupem: Jeżeli za taką naszą akcję gdzie tak wiele zacnej trupem padło szlachty, powinniśmy odpadać od koni, a potem być pośmiewiskiem? SobJListy 529. ▲ zasłać trupem: Nieprzyjaciel, zasławszy trupem aprosze, pola i obóz, ucieka w konfuzji. SobJListy 520. ▲ lec trupem: Czterdziescie tysięcy Niemcow trupem legło. DrobOpow 83. Przerzeczony Seraskier Abdulach Pasza [...] y innych wielu Paszow y znacznieyszych Turkow ná placu trupem legło [...]. GazPol 1735 59 8 nlb.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ trup na trupie padał, trup na trupie padł: Lud gęsto bardzo stał y tak zginął że trup na trupie padł. PasPam 97v. Tak cięto trup na Trupie padał. PasPam 97v. ◆ trup na trupie leży: Iuz tedy trup na trupie leży na kupie. PasPam 108.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ trupem upaść bladym: Iesli tesz ktory uciekł na domowesmieci Tu tu mu lepiey było trupem upaść bladem Nisz zyc Bogu obrzydłem y Swiatu szkaradem. PotWoj 18.