Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »bicie, uderzanie z trzaskiem, hukiem; bicie piorunów, odgłos powstający przy biciu piorunów«: Leją deszcz chmury zawsze bez przestania, Kładą się sady z obłoków trzaskania, Pioruny biją i w kościelne gmachy, Zkąd wielk, [!] strachy. GrochWiersze 215. Th: Nasłuchaią się wdziecznych Cytri luten grania Ph: A moie zasz pisczenia trąbienia trzaskania. KodKon 104. Biczá trzáskánie/ vide. Trzask. Kn 26. Trzásk [...] trzáskánie. Strepitus, us: plagarum [...] Strepitus fori [..] Crepitus, us: plagarum [...] Fragor horrisonus [...] Fragor Fulmineus [...] Caeli fragor [...] Fragor syluae [...] Cottabus [...] Cauesis, ne crebri cottabi bubuli in te crepent [...] vide Klásk. [...]. Kn 1158. Przetoż smętny/ do niebá wszedł [Jowisz] ná thron wysoki/ Záciągnąwwzy chodzące z twarzą swą obłoki: Ktorym przydał dżdże srogie/ wiátry/ y łyskánia/ Y gromy/ y niechybnych piorunow trzáskánia. OvOtwWPrzem 115. Biczá trzáskánie. Strepitus, crepitus flagelli. Plaukszieimas botagu/ plauksziu. Biczem trzáská. Increpo verberis ictu. SzyrDict 14. Vszy tákże/ ktore się tu w Muzyce wszeteczney/ y w pieśniách nieuczciwych kocháły/ trzáskániem onych mąk roźlicznych/ ryczeniem Czártowskim/ á wrzáskiem/ hukiem/ y krzykiem ludzi potępionych nápełnione będą. StarKaz II, 476. Dzień pogody, gorący barzo, ale o południu, gdyśmy na pokarmie stali, padał niemal godzinę deżdż z gradem,z gromami, trzaskaniem tak srogim, aż ciemno było, i znowu pogoda. ChrapDiar I 50. Deżdż srogi i trzaskanie. Zimno. ChrapDiar I 95. W nocy zaskoczyła mię barzo sroga [burza] ze dżdżem, z trzaskaniem i błyskawicą straszną. ChrapDiar I 200. Dzień pogodny o ranu, po południu dobrze srogie gromy i trzaskania były, i deżdż spadł. ChrapDiar I 351. Ná ták srogi huk y trzáskánie możono wołáć Orzeł gęsi orzeł. AndPiekBoh 24. SON de coups de foüet. Plagarum crepitus. Cic. Tax, tax. Plaut. (Mot factice.) PLASK trzask od bicia, od plag, biczami trzaskanie harapnikami etc. DanKolaDyk II, 503. Trzask. Trzaskanie 1) Knall. 2) das Polt [...] Wettern. 1) éclat, bruit, [...] craquement. 2) fracas horrible; tempête, vacarme, m. criaillerie. § 1) kula z rury z trzaskiem wychodzi. 2) co po tych trzaskach i hukach. z trzaskiem, adv. mit Poltern, mit Ungestüm. tumultuairement; avec beaucoup de fracas; impètueusement. T III 2346-2347.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ trzaskanie szablami »pobrzękiwanie szablami, branie się do szabel«: Stał się tedy Srogi fremitus y trzaskanie Szablami. PasPam 184. Od owych Circumstantow z leda Słowa ztanie się Huczek o Leda słowko trzaskanie szablami. PasPam 243.

2. »charakterystyczny suchy odgłos, wydawany np. przez płonący ogień«: Iest OSTROW nád LIPARą ktory kráiem sięgá/ Práwie od iedney strony Sycyliey brzegá. Sławny z lochow podziemnych/ z ktorych nie zgászony Ogień niegdy wychodził z trzáskániem siárczány. RoźOff D. Auch die Kirche ist weggebrent/ vnd die glocken zerschmoltzen/ das fewer hat man vber drey Meilen sehen können. Y Kościoł zgorzał/ y zwony się rostopiły ogień było widzieć dáley niż ná trzy mile. Nie dziw ci to/ bo tákie było trzáskanie/ jákiegom jáko żyw [...] nie słyszał [...]. VolcDial 53. Iák suche zboże/ á krew przypalona w ránie/ Strászliwe wydawáłá/ po stronách/ trzaskánie: Iákie/ z siebie/ żelázo ogniem zgrzane puszcza/ Gdy ie/ z węgla wyiąwszy/ kowal w wodę wpuszcza. OvOtwWPrzem 482. Wzięli go tedy y wrzucili do głębokiego jeziorá ogniá piekielnego. záczym powstáło tákie trzáskánie, że się zdáło, jákoby się niebo y ziemiá były obálić chciáły. GdacPan 133. Zimná dziwne tego Wyspu [Islandii] ogrzewá wybuchaiącemi ogniami swemi ognista gorá HEKLA tu się znáyduiąca; w ktorey łoskot, szum, trzaskánie, niby ięczenie ludzi wyráża, zkąd Pospolstwo baie, że tam Potępiency, wieczne odnoszą za grzechy karánia, co iest contra mentem, Oycow Swiętych Piekło, in centro terrae, nie tam gdzie Etná, Wezuwiusz, y Hekla, lokuią. ChmielAteny II 268.

3. »gazy jelitowe powstające na skutek zaburzeń żołądka«: Wietrzności ktore grzmoty y trzáskánia w żywocie czynią/ rospądza/ nasienia z kwintę z ciepłym winem pić dáiąc. SyrZiel 480.

4. »głośna reprymenda dana komuś, krzyczenie, fukanie na kogoś«: Fuk/ fukánie/ trzáskánie. Clamosa responsio, obiurgatio, conuicium. Apud Ciceronem Inuectio in aliquem dicitur [...] v. Strofowánie. Kn 181. Gromienie kogo/ Trzáskánie na kogo słowy [...] Inuectio [...]. Kn 210. [...] arcymądrze kaze Ten wielki kaznodzieia y theolog wielki Drugi zas taki bedzie co o cnotach kaze I dobrych obyczaiach sąm ni czci nie wiary Głupiemi tylko słowy doła a trzaskaniem Albo wiec wyliczaniem roznych pasatempow [...]. OpalKSat 110v-111.